|
Ten artykuł dotyczy greckiego ruchu oporu 1941–1944. Zobacz też: inne znaczenia. |
Greckie Ludowe Wojsko Wyzwoleńcze
ELAS
|
|
Państwo
|
Grecja
|
Historia
|
Data sformowania
|
22 maja 1942
|
Data rozformowania
|
29 lutego 1945
|
Pierwszy dowódca
|
gen. Aris Weluchiotis
|
Dane podstawowe
|
Wiek poboru
|
18, wyłącznie pobór ochotniczy, wyjątkowo wcześniej[1]
|
Podporządkowanie
|
Narodowy Front Wyzwoleńczy (EAM)
|
Liczebność
|
119 tys. (jesienią 1944)
|
|
ELAS (gr. ΕΛΑΣ – Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός[2] – Ellinikos Laikos Apeleftherotikos Stratos, wierny przekład: Greckie Ludowe Wyzwoleńcze Wojsko[3][4]) – masowa formacja partyzancka, związana z Narodowym Frontem Wyzwoleńczym (EAM), czyli lewicową, republikańską siłą polityczną, powołaną w 1941 przez Komunistyczną Partię Grecji (KKE) i trzy inne małe partie. Była to najsilniejsza i najbardziej aktywna formacja greckiego ruchu oporu, jedyna zdolna do samodzielnego działania niezależnie od pomocy aliantów[5].
Do 1944 w szeregach ELAS znalazło się od 60 tys.[6] do 119 tys.[7] stałych partyzantów zgrupowanych w oddziałach oraz rezerwistów, pozostających na stałe w domach i opuszczających je jedynie na akcje swego zgrupowania[7]. Prócz sił lądowych, ELAS dysponował własną marynarką wojenną ELAN[7].
Oddziały te kontrolowały znaczną, a w 1944 r. największą część terytorium Grecji. Na terenach wyzwolonych zorganizowano samorządne i uporządkowane życie społeczno-gospodarcze, przez grecką lewicę określane jako system ludowej demokracji[8].
ELAS rozwiązano w lutym 1945 na mocy porozumienia z Warkizy. Wbrew jego decyzjom, kombatantom ELAS nie umożliwiono wstąpienia do greckich sił zbrojnych i uniemożliwiono im także pokojowe życie, poddając prześladowaniom. Sytuacja ta doprowadziła do wybuchu wojny domowej w Grecji.
- ↑ Wcześniejsze przyjęcie do leśnego oddziału było możliwe w wypadku grożącego rodzinie niebezpieczeństwa. Według innych świadectw, partyzantów innych jednostek, właściwych ochotników nie pytano o wiek.
- ↑ Decyzja założycielska, z przyjęciem nazwy Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός czyli ΕΛΑΣ (ELAS), zapadła na zebraniu Komitetu Centralnego EAM, w dniu 10 lutego 1942. Źródło: Monografia „Ruch Oporu” M. Glezosa, t. 1 – autor opisuje szczegółowo to wydarzenie na str. 724 oraz powtarza okoliczności założycielskie (nazwę organizacji i nazwiska osób uczestniczących w podjęciu decyzji) w t. 2, s. 1060 – nr 152. Autor przywołuje też 3 inne opracowania historyczne.
- ↑ M. T. Kambureli, T. Kamburelis, Podręczny słownik grecko-polski, Wiedza Powszechna, Warszawa 2004, ISBN 83-214-1161-4, s. 114, 177, 42, 305.
- ↑ Słownik grecko-polski: MEGA Ελληνο-Πολωνικό Λεξικό, wyd. ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΛΟΚΑΘΗ, Ateny 2004, s. 800, 943, 685, 1124, ISBN 960-396-167-1.
- ↑ Mazower M.: Στην Ελλάδα του Χίτλερ. Η εμπειρία της Κατοχής. Ateny: ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ,, 1994, s. 24.
- ↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu
<ref>
. Brak tekstu w przypisie o nazwie clogg149
BŁĄD PRZYPISÓW
- ↑ a b c Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu
<ref>
. Brak tekstu w przypisie o nazwie grigoriadis632
BŁĄD PRZYPISÓW
- ↑ Pojęcie to nie powinno być utożsamiane z systemem demokracji ludowej, znanym m.in. z PRL. Ponieważ w teorii i praktyce politycznej EAM-ELAS dopuszczano polityczny pluralizm posłów, a w programach EAM brak jest odniesień do społecznej własności środków produkcji. Odniesienia takie zawierał jedynie własny program polityczny KKE, czyli jednej z partii, wchodzących w skład EAM. Por. Grigoriadis S. N.: Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941–1974. T. I. Ateny: Polaris, 2009, s. 461–475. ISBN 978-960-6829-10-9., zagadnienie pluralizmu politycznego opisano na str. 467 = „το Εθνηκό Συμβούλιο – Rada Narodowa”.