Elektryczny moment dipolowy

Elektryczny moment dipolowy – wektorowa wielkość fizyczna charakteryzująca dipol elektryczny. Dipol jest układem dwóch ładunków o tych samych wartościach bezwzględnych, ale przeciwnych znakach. Elektryczny moment dipolowy p dwóch punktowych ładunków o jednakowych wartościach ${\displaystyle q}$ i przeciwnych znakach jest równy iloczynowi odległości między nimi i wartości ładunku dodatniego^[1]:

${\displaystyle \mathbf {p} =q\mathbf {d} ,}$

gdzie wektor d ma kierunek prostej łączącej ładunki i zwrot od ładunku ujemnego do dodatniego^[2][3].

Elektryczny moment dipolowy można przyporządkować każdemu neutralnemu układowi wielu ładunków w przestrzeni (tzn. układowi, którego ładunek wypadkowy jest zerowy: ${\displaystyle \Sigma _{i}\ q_{i}=0}$). Momentem dipolowym takiego układu jest wektor:

${\displaystyle \mathbf {p} =\Sigma _{i}\ q_{i}\mathbf {r} _{i},}$

gdzie:

${\displaystyle \mathbf {r} _{i}}$ jest wektorem położenia ładunku ${\displaystyle q_{i}.}$

Gdy dipol o momencie dipolowym p znajduje się w polu elektrycznym o natężeniu E, to działa na niego moment siły M:

${\displaystyle \mathbf {M} =\mathbf {p} \times \mathbf {E} .}$

Moment dipolowy jest drugim (po całkowitym ładunku układu) wyrazem w szeregu multipolowym.

Jednostką elektrycznego momentu dipolowego w układzie SI jest C·m. Do opisu momentów dipolowych cząsteczek w fizyce atomowej i chemii stosuje się także jednostkę debaj (D).