Hanyu pinyin

Na tę stronę wskazuje przekierowanie z „pinyin”. Zobacz też: inne znaczenia.

Hanyu pinyin

Nazwa chińska
Pismo uproszczone 汉语拼音 Pismo tradycyjne 漢語拼音 Hanyu pinyin Hànyǔ pīnyīn Wade-Giles Han-yü p’in-yin

Hanyu pinyin – oficjalna transkrypcja standardowego języka mandaryńskiego (putonghua, hanyu pinyin: pǔtōnghuà) – urzędowego języka Chin – na alfabet łaciński.

Hanyu pinyin został opracowany przez Komitet Reformy Języka z Zhou Youguangiem na czele^[1] w 1956 i zatwierdzony przez rząd chiński w 1958 roku^[2]. Jego celem było upowszechnienie wymowy putonghua i pomoc w nauce znaków chińskiego pisma^[3]. Do szerszego użytku wprowadzony został dopiero w 1979 r., po otwarciu Chin na świat. Miał zastąpić starsze metody transkrypcji:

• oparty na grafice chińskiej, a nie łacińskiej, alfabet bopomofo (w zasadzie system nauczania poprawnej wymowy, stąd inna nazwa zhuyin zimu), który stworzono w Chinach na początku XIX wieku,
• system Gwoyeu Romatzyh z 1909 – skomplikowany, gdyż zapisuje się w nim tony bez użycia znaków diakrytycznych, a poprzez modyfikację wyglądu sylaby podstawowej,
• transkrypcje zagraniczne, np. najpopularniejszą brytyjską transkrypcję Wade’a i Gilesa z 1859 (wersja zmodyfikowana z 1912 r.).

Zamierzenie to się powiodło. Obecnie pinyin jest akceptowany przez większość międzynarodowych instytucji (m.in. ONZ), jako system transkrypcji współczesnego języka chińskiego ogólnonarodowego. W 1979 roku Rada Państwa ChRL podjęła decyzję o wyłącznym stosowaniu transkrypcji hanyu pinyin w publikacjach dyplomatycznych i tłumaczeniach na języki obce^[3]. W 1981 roku Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna (ISO) na wniosek ONZ zaadaptowała pinyin jako jedyny sposób romanizacji współczesnego chińskiego^[4]. Pinyin wyparł wcześniejsze systemy transkrypcji, m.in. angielski system Wade-Gilesa. W języku angielskim stara angielska forma nazwy Pekinu – Peking została wyparta przez zapis w pinyin – Beijing.

Pinyin jest stosowany przy zapisie chińskich nazw i nazwisk, stosuje się go również w publikacjach prasowych i fachowych, a także w słownikach oraz podręcznikach putonghua dla cudzoziemców. Wypiera powoli systemy lokalne stosowane w Hongkongu, Makau i Singapurze. Przez długi czas nie przyjęto go natomiast na Tajwanie, gdzie królował angielski system Wade-Gilesa. Z dniem 1 stycznia 2009 r. również Tajwan przeszedł oficjalnie na system hanyu pinyin^[5].

W Chinach pinyin jest również nauczany w szkołach podstawowych, co ma pomagać w opanowaniu putonghua. Większość dzieci używa bowiem w domu lokalnego dialektu. Opanowanie pinyinu ułatwia dzieciom także naukę języków europejskich, z drugiej strony przyspiesza proces inkorporacji łacińskich liter do pisma chińskiego.

Nazwa hanyu pinyin oznacza zapis fonetyczny języka chińskiego (pełna nazwa: 漢語拼音方案 hànyǔ pīnyīn fāng’àn – schemat fonetyzacji języka chińskiego) i bywa często skracana do samego słowa pinyin (dosł. „składanie dźwięków [w słowa]”, od 拼 „łączyć coś w całość, składać”, 音 „dźwięk/dźwięki”). Chociaż najczęściej chodzi właśnie o hanyu pinyin, warto pamiętać, że istnieją inne pinyiny, m.in. opracowany w 2000 r. na Tajwanie tongyong pinyin.