Heliocentryzm

Heliocentryzm, kopernikanizm^[1] (gr. ἡλιος hēlios – słońce, κέντρον kentron – centrum) – teoria budowy Układu Słonecznego, w której Słońce jest jego środkiem, a wszystkie planety – łącznie z Ziemią – je obiegają. W niektórych historycznych wariantach tej teorii Słońce bywało ponadto uznawane za:

• środek całego Wszechświata^[2],
• ciało nieruchome. Ta wersja heliocentryzmu bywa nazywana modelem heliostatycznym^[3][4].

Heliocentryzm pojawił się już w starożytnej Grecji u Arystarcha z Samos. W czasach renesansu pogląd ten wskrzesił Mikołaj Kopernik, tworząc ścisły model mający pewne przewagi nad dominującym przez wieki geocentrycznym modelem Ptolemeusza. Prace Keplera i Newtona udoskonaliły system kopernikański, a odkrycia astronomiczne – zwłaszcza te Galileusza i Bradleya – dostarczyły nań koronnych dowodów. Dzięki temu w XVIII w. heliocentryzm został powszechnie uznany przez naukowców, mimo prób cenzurowania tego odkrycia przez Kościół katolicki i sprzeciwu niektórych innych wyznań. Ten dwustuletni proces rozwoju, potwierdzenia i akceptacji heliocentryzmu bywa znany jako przewrót kopernikański.

Odkrycie heliocentrycznej budowy Układu Słonecznego przyczyniło się do odrzucenia błędnej fizyki Arystotelesa i zastąpieniu jej mechaniką klasyczną oraz teorią grawitacji Newtona. Potwierdzenie heliocentryzmu było też tryumfem astronomii teleskopowej zapoczątkowanej przez Galileusza w XVII w. Owocem tego odkrycia jest też zasada kopernikańska – hipoteza kosmologiczna, zgodnie z którą Ziemia i ludzkość są zjawiskami przeciętnymi.