NKWD

Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych ZSRR – NKWD
Народный комиссариат внутренних дел СССР – НКВД
	; Emblemat NKWD
Państwo	ZSRR
Data utworzenia	10 lipca 1934
Data likwidacji	15 marca 1946; (przekształcony w Ministerstwo Spraw Wewnętrznych ZSRR)
Ludowy komisarz bezpieczeństwa państwowego	Siergiej Krugłow (ostatni)
	Adres
	pl. Dzierżyńskiego 2 (pl. Łubianka 2), Moskwa
	Położenie na mapie Moskwy NKWD
	Położenie na mapie Rosji NKWD
	55°45′36,40″N 37°37′39,11″E/55,760110 37,627530
	Multimedia w Wikimedia Commons

NKWD ZSRR (ros. НКВД СССР), Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych ZSRR (ros. Народный комиссариат внутренних дел СССР, trb. Narodnyj komissariat wnutriennich dieł SSSR, ^ⓘ) – centralny organ państwowy (ministerstwo) wchodzący w skład Rady Komisarzy Ludowych – rządu ZSRR, istniejący pod tą nazwą w latach 1917–1946.

Początkowo NKWD zajmował się sprawami administracyjno-porządkowymi. Od 1934 r. rola komisariatu wzrosła, po reorganizacji polegającej na wcieleniu do jego struktur OGPU i mianowania jego szefa Gienricha Jagody ludowym komisarzem spraw wewnętrznych (szefem NKWD), co było jednym z elementów przygotowań Józefa Stalina do Wielkiej Czystki lat 1936–1939. NKWD skupił więc cały aparat represji policyjnych ZSRR – od milicji kryminalnej poprzez wywiad (INO) i kontrwywiad, wojska ochrony pogranicza, administracyjne sądownictwo doraźne (trójki NKWD) po system obozów pracy przymusowej Gułagu. Komisariat nadzorował również lokalne instytucje rządowe, następnie w 1946 r. przemianowany został na Ministerstwo Spraw Wewnętrznych ZSRR. Na terenie całego kraju NKWD działał zarówno bezpośrednio, jak i przez komisariaty spraw wewnętrznych poszczególnych republik (np. Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych RFSRR), będące jego filiami.