Nowa Gwinea

Nowa Gwinea
	; Nowa Gwinea na zdjęciu satelitarnym
Państwo	Indonezja; Papua-Nowa Gwinea
Akwen	Ocean Spokojny
Powierzchnia	821,4 tys. km²
Populacja (2010-2011); • liczba ludności; • gęstość	; ok. 9,77 mln; 11,77 os./km²
	Położenie na mapie Oceanu Spokojnego Nowa Gwinea
	5°S 141°E/-5,000000 141,000000
	Multimedia w Wikimedia Commons

Nowa Gwinea (ang. New Guinea, indonez. Papua, dawniej Irian; tok pisin Niugini)^[1] – wyspa w zachodniej części Oceanu Spokojnego, w Melanezji; pod względem wielkości druga (po Grenlandii) wyspa świata^[2]. Od zachodu przylega do niej Archipelag Malajski, od wschodu – Archipelag Bismarcka i Wyspy Salomona, a od południa – Australia oddzielona od niej Cieśniną Torresa. Wnętrze wyspy zajmują pokryte nielicznymi lodowcami, wznoszące się na blisko 4884 m Góry Centralne (szczyt Jaya)^[2]^[3].

Na południu rozciąga się zabagniona nizina, porośnięta bujnym lasem tropikalnym z licznymi endemicznymi gatunkami roślin. Z centralnych pasm górskich wypływają rzeki: Fly (1130 km), Sepik (1200 km) i Mamberamo. Występują ropa naftowa i złoto.

Powierzchnia Nowej Gwinei wynosi 821,4 tys. km²^[3] (z przybrzeżnymi wyspami 830 tys. km²)^[2], z czego 422 tys. km² zajmują indonezyjskie prowincje: Papua Zachodnia, Papua, Papua Południowo-Zachodnia (Papua Barat Daya), Papua Górska (Pegunungan), Papua Południowa (Selatan) i Papua Środkowa (Tengah)^[4], leżące w zachodniej części wyspy, natomiast pozostała część wschodnia (364 tys. km²) należy do Papui-Nowej Gwinei. Długość ok. 2400 km, szerokość ok. 650 km (w najszerszej części)^[3].

W obiegu międzynarodowym nazwa „Papua Zachodnia” często określa całą zachodnią część wyspy^[5]^[6] (może także obejmować pobliskie wyspy)^[7], jest to też nazwa preferowana przez zwolenników niepodległości tego regionu^[8].

Wyspa ma ok. 9,77 mln mieszkańców (zachodnia część z pobliskimi wyspami 3 593 803 [2010], Papua-Nowa Gwinea z wyłączeniem wysp 6 178 781 [2011])^[3], z czego większość stanowią Papuasi. Jest najbardziej zróżnicowanym językowo zakątkiem świata. Główne języki kontaktowe to malajski, tok pisin i hiri motu^[9]. Oprócz tego w użyciu są języki indonezyjski i angielski^[3].

↑ Wprowadzenie; Indonezja/Papua-nowa Gwinea - Wyspy - Nowa Gwinea, [w:] Publikacje - Publikacje KSNG - Urzędowy wykaz polskich nazw geograficznych świata, Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej, 2019, XXVII-XXX; 409, 641 [dostęp 2023-02-22] (pol.).
↑ ^a ^b ^c Nowa Gwinea, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2023-02-18] .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e New Guinea, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2023-02-18] (ang.).
↑ Indonesia now officially has 37 provinces as 3 new Papua autonomous regions inaugurated [online], Coconuts, 11 listopada 2022 [dostęp 2023-01-06] (ang.).
↑ Overview - Nomenclature. W: Bruce M. Beehler, Tim Laman: New Guinea: Nature and Culture of Earth’s Grandest Island. Princeton, New Jersey: Princeton University Press, 2020, s. 18. ISBN 978-0-691-19991-7. OCLC 1140941936. (ang.).
↑ Andrew Pawley, Harald Hammarström: The Trans New Guinea family. W: Bill Palmer (red.): The Languages and Linguistics of the New Guinea Area: A Comprehensive Guide. Berlin–Boston: Walter de Gruyter, 2018, s. 22, seria: The World of Linguistics 4. DOI: 10.1515/9783110295252-002. ISBN 978-3-11-029525-2. OCLC 1041880153. Cytat: The Indonesian half of the island of New Guinea comprises two provinces: Provinsi Papua (the main part of the island, excluding the Bird’s Head), and Provinsi Papua Barat (centred on the Bird’s Head). Together these are often referred to as West Papua. (ang.).
↑ MichałM. Missala MichałM., Perspektywy samostanowienia Papui Zachodniej, „Stosunki Międzynarodowe”, 26 (3–4), Wydawn. Uniwersytetu Warszawskiego, 2002, s. 202, ISSN 0209-0961 [dostęp 2022-08-30], Cytat: "Papua Zachodnia (...) składa się z zachodniej części Nowej Gwinei, drugiej pod względem wielkości wyspy świata, oraz z pobliskich mniejszych wysp." (pol.).
↑ Simon Philpott: Governing West Papua: The Limits of Authoritarian Governmentality. W: Terri-Anne Teo, Elisa Wynne-Hughes (red.): Postcolonial Governmentalities: Rationalities, Violences and Contestations. London: Rowman & Littlefield, 2020, s. 145–165. ISBN 978-1-78660-684-6. OCLC 1137194260. Cytat: Independence activists seek a unified nation that they most commonly refer to as West Papua. (przyp. 27, s. 164). (ang.).
↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie dictionary
BŁĄD PRZYPISÓW

[1] Wprowadzenie; Indonezja/Papua-nowa Gwinea - Wyspy - Nowa Gwinea, [w:] Publikacje - Publikacje KSNG - Urzędowy wykaz polskich nazw geograficznych świata, Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej, 2019, XXVII-XXX; 409, 641 [dostęp 2023-02-22] (pol.).

[:6-2] Nowa Gwinea, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2023-02-18] .

[:5-3] New Guinea, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2023-02-18] (ang.).

[4] Indonesia now officially has 37 provinces as 3 new Papua autonomous regions inaugurated [online], Coconuts, 11 listopada 2022 [dostęp 2023-01-06] (ang.).

[5] Overview - Nomenclature. W: Bruce M. Beehler, Tim Laman: New Guinea: Nature and Culture of Earth’s Grandest Island. Princeton, New Jersey: Princeton University Press, 2020, s. 18. ISBN 978-0-691-19991-7. OCLC 1140941936. (ang.).

[Guide-6] Andrew Pawley, Harald Hammarström: The Trans New Guinea family. W: Bill Palmer (red.): The Languages and Linguistics of the New Guinea Area: A Comprehensive Guide. Berlin–Boston: Walter de Gruyter, 2018, s. 22, seria: The World of Linguistics 4. DOI: 10.1515/9783110295252-002. ISBN 978-3-11-029525-2. OCLC 1041880153. Cytat: The Indonesian half of the island of New Guinea comprises two provinces: Provinsi Papua (the main part of the island, excluding the Bird’s Head), and Provinsi Papua Barat (centred on the Bird’s Head). Together these are often referred to as West Papua. (ang.).

[7] MichałM. Missala MichałM., Perspektywy samostanowienia Papui Zachodniej, „Stosunki Międzynarodowe”, 26 (3–4), Wydawn. Uniwersytetu Warszawskiego, 2002, s. 202, ISSN 0209-0961 [dostęp 2022-08-30], Cytat: "Papua Zachodnia (...) składa się z zachodniej części Nowej Gwinei, drugiej pod względem wielkości wyspy świata, oraz z pobliskich mniejszych wysp." (pol.).

[8] Simon Philpott: Governing West Papua: The Limits of Authoritarian Governmentality. W: Terri-Anne Teo, Elisa Wynne-Hughes (red.): Postcolonial Governmentalities: Rationalities, Violences and Contestations. London: Rowman & Littlefield, 2020, s. 145–165. ISBN 978-1-78660-684-6. OCLC 1137194260. Cytat: Independence activists seek a unified nation that they most commonly refer to as West Papua. (przyp. 27, s. 164). (ang.).

[dictionary-9] Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie dictionary
BŁĄD PRZYPISÓW

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]