Nowa Polityka Ekonomiczna

Nowa Polityka Ekonomiczna (ros. Новая экономическая политика, Nowaja ekonomiczeskaja politika w skrócie NEP) – określenie doktryny polityki gospodarczej w RFSRR a później w ZSRR w latach 1921–1928. Określana jest ona jako rodzaj gospodarki mieszanej lub kapitalistycznej^[1][2].

NEP oznaczał zmianę polityki gospodarczej rządu radzieckiego z komunizmu wojennego i wprowadzenie bardziej rynkowych mechanizmów gospodarczych. W tym czasie zezwolono na podjęcie małych prywatnych przedsięwzięć (szczególnie w rolnictwie oraz usługach), przy pozostawieniu monopolu państwowego w dziedzinach dużych gałęzi przemysłu (głównie przemysł ciężki), handlu (szczególnie handel zagraniczny), bankowości i instytucjach finansowych, zezwalając także na koncesjonowaną działalność gospodarczą międzynarodowych przedsiębiorstw.

Oficjalnie został przedstawiony przez Lenina i zatwierdzony na X Zjeździe Rosyjskiej Komunistycznej Partii (bolszewików). 21 marca 1921 został podjęty dekret w sprawie zastąpienia prodrazwerstki przez prodnałog, wydanego przez Wszechrosyjski Centralny Komitet Wykonawczy, który zastąpił obowiązkowe kontyngenty w rolnictwie, podatkiem żywnościowym.

Oficjalnie wprowadzenie NEP-u było wymuszone odbudową gospodarki narodowej oraz małym uprzemysłowieniem Rosji, gdzie w rolnictwie było zatrudnionych 80% społeczeństwa, co uniemożliwiało budowę socjalizmu. Przyczynami wprowadzenia tej polityki były przede wszystkim narastające niezadowolenie społeczne z powodu tragicznej sytuacji gospodarczej, nieustające bunty chłopskie i strajki robotnicze, krwawo tłumione przez Czeka – władza wymykała się z rąk bolszewików.

NEP odegrał istotną rolę w odbudowie gospodarki narodowej ze zniszczeń I wojny światowej oraz wojny domowej w Rosji. Jednocześnie należy wspomnieć, że po 1925 można zauważyć próby obalenia założeń NEP-u przez jego przeciwników wśród samych bolszewików. Polityka NEP-u poskutkowała szybką odbudową gospodarczą kraju^[3].

W końcu 1929 odrzucono całkowicie NEP przez kolektywizację rolnictwa. Stalin zastąpił tę doktrynę gospodarczą systemem gospodarki nakazowo-rozdzielczej, powracając do wielu założeń komunizmu wojennego.