Pierre Simon de Laplace

Pierre-Simon Laplace

Data i miejsce urodzenia	23 marca 1749 Beaumont-en-Auge
Data i miejsce śmierci	5 marca 1827 Paryż
Zawód, zajęcie	naukowiec, urzędnik i polityk; matematyk, fizyk, astronom i geodeta
Narodowość	francuska
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Pierre Simon de Laplace (ur. 23 marca 1749 w Beaumont-en-Auge, zm. 5 marca 1827 w Paryżu^[1]) – francuski naukowiec i urzędnik państwowy, polityk i nobilitowany arystokrata; matematyk, fizyk teoretyczny i doświadczalny, astronom oraz geodeta, a poniekąd i filozof nauki. Profesor Akademii Wojskowej w Paryżu i paryskiej École normale supérieure, współpracownik École polytechnique, współtwórca dwóch ostatnich uczelni, dyrektor francuskiego Urzędu Miar i Wag, wiceprzewodniczący Senatu oraz (krótko) Minister Spraw Wewnętrznych; hrabia Pierwszego Cesarstwa, par i markiz z nominacji restaurowanego królestwa; członek towarzystw naukowych różnych krajów:

• Francuskiej Akademii Nauk,
• brytyjskiego Towarzystwa Królewskiego (ang. Royal Society)^[2],
• Królewskiej Holenderskiej Akademii Sztuk i Nauk (KNAW)^[3],
• Amerykańskiej Akademii Sztuk i Nauk (AAAS)^[4].

W matematyce zajmował się głównie analizą i probabilistyką, którą współtworzył, choć miał też wkład do algebry liniowej. Jego dorobek w analizie dotyczył równań różniczkowych, początków teorii potencjału i operatorów funkcyjnych – zarówno operatorów różniczkowych, jak i transformat całkowych.

W fizyce pracował nad:

• mechaniką i grawitacją, stosując je do mechaniki nieba i do geofizyki pływów morskich^[2];
• termodynamiką – zbudował z Lavoisierem kalorymetr, mierzył ciepło utajone, wyjaśnił prędkość dźwięku w powietrzu, krytykował hipotezę flogistonu^[2] i rozwijał teorię cieplika^{[potrzebny przypis]}.

W astronomii teoretycznej Laplace udowodnił stabilność Układu Słonecznego^[5]. Oszacował też masę Saturna, a jego wynik odbiega od później uznanej wartości o mniej niż 1%^{[potrzebny przypis]}. Spekulował też o:

• pochodzeniu Układu Słonecznego, wysuwając hipotezę mgławicy słonecznej niezależnie od Kanta i Swedenborga;
• czarnych dziurach^[2] niezależnie od Johna Michella.

Laplace zajmował się też filozoficznymi aspektami nauk ścisłych. Popierał subiektywną interpretację prawdopodobieństwa i determinizm, który zilustrował eksperymentem myślowym nazwanym od jego nazwiska^[6]. Odrzucał argument teleologiczny Newtona za istnieniem Stwórcy, co można uznać za przykład naturalizmu metodologicznego^[7]. Został upamiętniony nazwami kilkunastu pojęć naukowych, kilku miejsc na Ziemi i w Kosmosie oraz misji kosmicznej. Bywa nazywany „francuskim Newtonem”^[8] i postawiono mu co najmniej trzy pomniki.