Skizofrenia

Skizofrenia është një formë e përsëritur dhe shpeshherë kronike e sjelljes jonormale që i referohet asaj që quhet "psikozë". ^[1]. Psikiatri zviceran, Eugen Bleueler, ka qenë ai që ka përdorur termin “skizofreni” për herë të parë, fjalë kjo e cila vjen nga greqishtja dhe do të thotë “shpirt i ndarë”.

Psikiatrit e klasifikojnë skizofreninë si psikozë. Me këtë ata nënkuptojnë një person, i cili nuk mund t'i dallojë mendimet, idetë, perceptimet dhe imagjinatat e tyre intensive nga realiteti, perceptimi i ndarë, idetë dhe vlerat që njerëzit e tjerë të asaj kulture i konsiderojnë të vërteta. Përveç këtyre simptomave, personi mund të dëgjojë zëra apo të besojë që njerëzit e tjerë mund t'u lexojnë mendjen dhe kontrollojnë mendimet e tyre. Shumica e psikiatërve i konsiderojnë këto simptoma si çrregullime psikiatrike.

Rreth 0.3% deri në 0.7% e njerëzve diagnostikohen me skizofreni gjatë jetës së tyre. ^[2] Në vitin 2017, u vlerësuan 1.1 milionë raste të reja dhe në vitin 2022 kishte gjithsej 24 milion raste botërisht. ^{[3] [4]} Meshkujt preken më shpesh dhe mesatarisht kanë një fillim më të hershëm se femrat. ^[3] Shkaqet e skizofrenisë mund të përfshijnë faktorë gjenetikë dhe mjedisorë . ^[5] Faktorët gjenetikë përfshijnë një sërë variantesh gjenetike të zakonshme dhe të rralla. ^[6] Faktorët e mundshëm mjedisorë përfshijnë rritjen në qytet, fatkeqësitë e fëmijërisë, përdorimin e kanabisit gjatë adoleshencës, infeksionet, moshën e nënës ose babait të një personi dhe ushqimin e varfër gjatë shtatzënisë . ^{[5] [7]}

1. ^ "Schizophrenia Fact sheet N°397". WHO. September 2015. Archived from the original on 18 October 2016. Retrieved 3 February 2016
2. ^ Javitt DC (qershor 2014). "Balancing therapeutic safety and efficacy to improve clinical and economic outcomes in schizophrenia: a clinical overview". The American Journal of Managed Care. 20 (8 Suppl): S160-165. PMID 25180705. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
3. ^ ^{a b} "Schizophrenia Fact sheet". World Health Organization. 10 janar 2022. Marrë më 23 gusht 2022. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
4. ^ James SL, Abate D (nëntor 2018). "Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 354 diseases and injuries for 195 countries and territories, 1990–2017: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2017". The Lancet. 392 (10159): 1789–1858. doi:10.1016/S0140-6736(18)32279-7. PMC 6227754. PMID 30496104. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
5. ^ ^{a b} Owen MJ, Sawa A, Mortensen PB (korrik 2016). "Schizophrenia". The Lancet. 388 (10039): 86–97. doi:10.1016/S0140-6736(15)01121-6. PMC 4940219. PMID 26777917. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
6. ^ van de Leemput J, Hess JL, Glatt SJ, Tsuang MT (2016). "Genetics of Schizophrenia: Historical Insights and Prevailing Evidence". Advances in Genetics. 96: 99–141. doi:10.1016/bs.adgen.2016.08.001. PMID 27968732. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
7. ^ Parakh P, Basu D (gusht 2013). "Cannabis and psychosis: have we found the missing links?". Asian Journal of Psychiatry (Review). 6 (4): 281–287. doi:10.1016/j.ajp.2013.03.012. PMID 23810133. Cannabis acts as a component cause of psychosis, that is, it increases the risk of psychosis in people with certain genetic or environmental vulnerabilities, though by itself, it is neither a sufficient nor a necessary cause of psychosis. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)