Liberalismo

Ang liberalismo ay isang pampulitika at moral na pilosopiya na nakabatay sa mga karapatan ng indibiduwal, libertad, pagsang-ayon ng pinamamahalaan, pagkakapantay-pantay sa pulitika, karapatan sa pribadong pag-aari at pagkakapantay-pantay sa harap ng batas.^[1][2] Sinusuportahan ng mga liberal ang iba't-ibang at madalas na magkaaway na pananaw depende sa kanilang pag-unawa sa mga prinsipyong ito subalit sinusuporta sa pangkalahatan ang pribadong pag-aari, ekonomiyang pampamilihan, mga karapatang pang-indibiduwal (kabilang ang mga karapatang sibil at karapatang pantao), demokrasyang liberal, sekularismo, tuntunin ng batas, kalayaan sa ekonomiya at pulitika, kalayaang makapagsalita, kalayaan sa pamamahayag, kalayaan sa pagpupulong, at kalayaang pang-relihiyon,^{[2][3][4][5][6][7][8][9]} pamahalaang konstitusyonal at karapatan sa pagkapribado.^[10] Madalas na binabanggit ang liberalismo bilang ang nangingibabaw na ideolohiya ng modernong kasaysayan.^[11][12] 

Hinanap at itinatag ng mga liberal ang isang kaayusang pangkonstitusyon na pinahahalagahan ang mahahalagang indibiduwal na kalayaan, tulad ng kalayaang makapagsalita at kalayaang sumali sa isang samahan; isang independiyenteng hudikatura at pampublikong paglilitis ng hurado; at ang abolisyon ng mga pribilehiyong aristokrata.^[13] Ang mga sumunod na yugto ng modernong liberal na pag-iisip at pakikibaka ay malakas na naimpluwensyahan ng pangangailangang palawakin ang mga karapatang sibil.^[14] Nagtaguyod ang mga liberal ng pagkakapantay-pantay ng kasarian at lahi sa kanilang pagpupursige na isulong ang mga karapatang sibil, at nakamit ng mga pandaigdigang kilusang karapatang sibil noong ika-20 dantaon ang ilang mga layunin patungo sa parehong mga mithiin. Kabilang sa iba pang mga layunin na kadalasang tinatanggap ng mga liberal ang unibersal na pagboto at unibersal na pagkuha ng edukasyon. Sa Europa at Hilagang Amerika, ang pagtatatag ng liberalismong panlipunan (madalas na tinatawag sa pinapayak na liberalismo sa Estados Unidos) ay naging isang mahalagang bahagi sa pagpapalawak ng kapakanang pang-estado. May liberal na mga ugat ang mga pangunahing elemento ng kontemporaryong lipunan at patuloy ang mga partiodng liberal na gumagamit ng kapangyarihan at impluwensiya sa buong mundo. Ginawang popular ng unang yugto ng liberalismo ang indibiduwalismo pang-ekonomiya habang pinalawak ang pamahalaang pang-konstitusyon at parlyamentaryong awtoridad.^[13]

1. ↑ "liberalism In general, the belief that it is the aim of politics to preserve individual rights and to maximize freedom of choice." Concise Oxford Dictionary of Politics, Iain McLean and Alistair McMillan, Ikatlong edisyon 2009, ISBN 978-0-19-920516-5. (sa Ingles)
2. ↑ ^{2.0 2.1} Dunn, John (1993). Western Political Theory in the Face of the Future (sa wikang Ingles). Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-43755-4. political rationalism, hostility to autocracy, cultural distaste for conservatism and for tradition in general, tolerance, and ... individualism.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
3. ↑ Hashemi, Nader (2009). Islam, Secularism, and Liberal Democracy: Toward a Democratic Theory for Muslim Societies (sa wikang Ingles). Oxford University Press. ISBN 978-0-19-971751-4 – sa pamamagitan ni/ng Google Books. Liberal democracy requires a form of secularism to sustain itself{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
4. ↑ Donohue, Kathleen G. (19 Disyembre 2003). Freedom from Want: American Liberalism and the Idea of the Consumer. New Studies in American Intellectual and Cultural History (sa wikang Ingles). Johns Hopkins University Press. ISBN 978-0-8018-7426-0. Nakuha noong 31 Disyembre 2007 – sa pamamagitan ni/ng Google Books. Three of them – freedom from fear, freedom of speech, and freedom of religion – have long been fundamental to liberalism.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
5. ↑ "The Economist, Volume 341, Issues 7995–7997". The Economist (sa wikang Ingles). 1996. Nakuha noong 31 Disyembre 2007 – sa pamamagitan ni/ng Google Books. For all three share a belief in the liberal society as defined above: a society that provides constitutional government (rule by law, not by men) and freedom of religion, thought, expression and economic interaction; a society in which ... .{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
6. ↑ Wolin, Sheldon S. (2004). Politics and Vision: Continuity and Innovation in Western Political Thought (sa wikang Ingles). Princeton University Press. ISBN 978-0-691-11977-9. Nakuha noong 31 Disyembre 2007 – sa pamamagitan ni/ng Google Books. The most frequently cited rights included freedom of speech, press, assembly, religion, property, and procedural rights{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
7. ↑ Firmage, Edwin Brown; Weiss, Bernard G.; Welch, John Woodland (1990). Religion and Law: Biblical-Judaic and Islamic Perspectives (sa wikang Ingles). Eisenbrauns. ISBN 978-0-931464-39-3. Nakuha noong 31 Disyembre 2007 – sa pamamagitan ni/ng Google Books. There is no need to expound the foundations and principles of modern liberalism, which emphasises the values of freedom of conscience and freedom of religion{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
8. ↑ Lalor, John Joseph (1883). Cyclopædia of Political Science, Political Economy, and of the Political History of the United States (sa wikang Ingles). Nabu Press. p. 760. Nakuha noong 31 Disyembre 2007. Democracy attaches itself to a form of government: liberalism, to liberty and guarantees of liberty. The two may agree; they are not contradictory, but they are neither identical, nor necessarily connected. In the moral order, liberalism is the liberty to think, recognised and practiced. This is primordial liberalism, as the liberty to think is itself the first and noblest of liberties. Man would not be free in any degree or in any sphere of action, if he were not a thinking being endowed with consciousness. The freedom of worship, the freedom of education, and the freedom of the press are derived the most directly from the freedom to think.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
9. ↑ "Liberalism". Encyclopedia Britannica (sa wikang Ingles). Nakuha noong 2021-06-16.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
10. ↑ Wright, Edmund, pat. (2006). The Desk Encyclopedia of World History (sa wikang Ingles). New York: Oxford University Press. p. 374. ISBN 978-0-7394-7809-7.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
11. ↑ Wolfe, p. 23. (sa Ingles)
12. ↑ Adams, Ian (2001). "2: Liberalism and democracy". Political Ideology Today. Politics Today (sa wikang Ingles) (ika-Ikalawang (na) edisyon). Manchester and New York: Manchester University Press. ISBN 0-7190-6019-2.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
13. ↑ ^{13.0 13.1} Gould, p. 3.(sa Ingles)
14. ↑ Worell, Judith. Encyclopedia of women and gender, Volume I. Amsterdam: Elsevier, 2001. ISBN 0-12-227246-3 (sa Ingles)