Antibiyotik

Antibiyotik
Staphylococcus aureus'un antibiyotiklere karşı duyarlılığının Kirby-Bauer disk difüzyon yöntemiyle test edilmesi - antibiyotikler antibiyotik içeren disklerden yayılır ve S. aureus'un büyümesini engelleyerek bir inhibisyon bölgesi oluşturur.
İlaç sınıfı
Vikiveri öğesi

Antibiyotik, bakterilere karşı aktif olan bir tür antimikrobiyal maddedir. Bakteriyel enfeksiyonlarla savaşmak için en önemli antibakteriyel ajan türüdür ve antibiyotik ilaçlar bu tür enfeksiyonların tedavisinde ve önlenmesinde yaygın olarak kullanılmaktadır.^[1][2] Bakterileri öldürebilir ya da büyümelerini engelleyebilirler.^[3][4] Sınırlı sayıda antibiyotik de antiprotozoal aktiviteye sahiptir. Antibiyotikler soğuk algınlığı veya gribe neden olan virüsler gibi virüslere karşı etkili değildir;^[5] virüslerin büyümesini engelleyen ilaçlar antibiyotik yerine antiviral ilaçlar veya antiviraller olarak adlandırılır. Mantarlara karşı da etkili değildirler; mantarların büyümesini engelleyen ilaçlara antifungal ilaçlar denir.

Bazen, antibiyotik terimi - Yunanca ἀντι anti, "karşı" ve βίος bios, "yaşam" köklerinden gelen, kelimenin tam anlamıyla "yaşama karşı" - mikroplara karşı kullanılan herhangi bir maddeyi ifade etmek için geniş anlamda kullanılır, ancak olağan tıbbi kullanımda, antibiyotikler (penisilin gibi) doğal olarak üretilenlerdir (bir mikroorganizmanın diğeriyle savaşmasıyla), antibiyotik olmayan antibakteriyeller (sülfonamidler ve antiseptikler gibi) ise tamamen sentetiktir. Bununla birlikte, her iki sınıf da mikroorganizmaları öldürmek veya büyümelerini önlemek gibi aynı amaca sahiptir ve her ikisi de antimikrobiyal kemoterapiye dahildir. "Antibakteriyeller" bakterisitler, bakteriyostatikler, antibakteriyel sabunlar ve kimyasal dezenfektanları içerirken, antibiyotikler daha spesifik olarak tıpta^[6] ve bazen hayvan yemlerinde kullanılan önemli bir antibakteriyel sınıfıdır.

Antibiyotikler çok eski zamanlardan beri kullanılmaktadır. Birçok uygarlık küflü ekmeği topikal olarak uygulamıştır; eski Mısır, Nübye, Çin, Sırbistan, Yunanistan ve Roma'da küfün faydalı etkilerine dair birçok referans bulunmaktadır.^[7] Enfeksiyonları tedavi etmek için küf kullanımını doğrudan belgeleyen ilk kişi John Parkinson (1567-1650) olmuştur. Antibiyotikler 20. yüzyılda tıpta devrim yarattı. Alexander Fleming (1881-1955) 1928 yılında günümüzün modern penisilini keşfetti ve yaygın kullanımı savaş zamanında önemli ölçüde faydalı oldu. Ancak antibiyotiklerin etkinliği ve kolay erişimi, aşırı kullanımlarına^[8] ve bazı bakterilerin bunlara karşı direnç geliştirmesine de yol açmıştır.^{[1][9][10][11]} Dünya Sağlık Örgütü antimikrobiyal direnci "artık geleceğe yönelik bir öngörü olmaktan çıkmış, şu anda dünyanın her bölgesinde yaşanan ve herhangi bir ülkede, herhangi bir yaştaki herkesi etkileme potansiyeline sahip ciddi bir tehdit" olarak sınıflandırmıştır.^[12] Antimikrobiyal dirence bağlı küresel ölümlerin sayısı 2019 yılında 1.27 milyona ulaşmıştır.^[13]

1. ^ ^{a b} "Antibiotics". NHS. 5 Haziran 2014. 18 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2015. 
2. ^ "Factsheet for experts". European Centre for Disease Prevention and Control. 21 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2014. 
3. ^ For example, metronidazole: "Metronidazole". The American Society of Health-System Pharmacists. 6 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2015. 
4. ^ Chemical Analysis of Antibiotic Residues in Food. John Wiley & Sons, Inc. 2012. ss. 1-60. ISBN 978-1-4496-1459-1. 
5. ^ "Why antibiotics can't be used to treat your cold or flu". www.health.qld.gov.au (İngilizce). 6 Mayıs 2017. 9 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2020. 
6. ^ "General Background: Antibiotic Agents". Alliance for the Prudent Use of Antibiotics. 14 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2014. 
7. ^ Gould K (March 2016). "Antibiotics: from prehistory to the present day". Journal of Antimicrobial Chemotherapy. 71 (3): 572-575. doi:10.1093/jac/dkv484. ISSN 0305-7453. PMID 26851273. 
8. ^ Laxminarayan R, Duse A, Wattal C, Zaidi AK, Wertheim HF, Sumpradit N, Vlieghe E, Hara GL, Gould IM, Goossens H, Greko C, So AD, Bigdeli M, Tomson G, Woodhouse W, Ombaka E, Peralta AQ, Qamar FN, Mir F, Kariuki S, Bhutta ZA, Coates A, Bergstrom R, Wright GD, Brown ED, Cars O (December 2013). "Antibiotic resistance-the need for global solutions". The Lancet. Infectious Diseases. 13 (12): 1057-98. doi:10.1016/S1473-3099(13)70318-9. hdl:10161/8996. PMID 24252483. 10 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2020. 
9. ^ Brooks M (16 Kasım 2015). "Public Confused About Antibiotic Resistance, WHO Says". Medscape Multispeciality. 20 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2015. 
10. ^ Gould K (March 2016). "Antibiotics: from prehistory to the present day". The Journal of Antimicrobial Chemotherapy. 71 (3): 572-5. doi:10.1093/jac/dkv484. PMID 26851273. 
11. ^ Gualerzi CO, Brandi L, Fabbretti A, Pon CL (4 Aralık 2013). Antibiotics: Targets, Mechanisms and Resistance. John Wiley & Sons. s. 1. ISBN 978-3-527-33305-9. 
12. ^ Antimicrobial resistance: global report on surveillance (PDF). The World Health Organization. April 2014. ISBN 978-92-4-156474-8. 6 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Haziran 2016. 
13. ^ Murray CJ, Ikuta KS, Sharara F, Swetschinski L, Robles Aguilar G, Gray A, Han C, Bisignano C, Rao P, Wool E, Johnson SC, Browne AJ, Chipeta MG, Fell F, Hackett S, Haines-Woodhouse G, Kashef Hamadani BH, Kumaran EA, McManigal B, Achalapong S, Agarwal R, Akech S, Albertson S, Amuasi J, Andrews J, Aravkin A, Ashley E, Babin F, Bailey F, Baker S (February 2022). "Global burden of bacterial antimicrobial resistance in 2019: a systematic analysis". Lancet (İngilizce). 399 (10325): 629-655. doi:10.1016/S0140-6736(21)02724-0. PMC 8841637 $2. PMID 35065702.