Demokrasi

Demokrasi
Nelson Mandela 1994 Güney Afrika genel seçimleri'nde oy kullanıyor. 1990'larda, apartheid döneminin genel oy hakkı ile bitirilmesi, Mandela da dahil olmak üzere on milyonlarca Güney Afrikalının ilk kez oy kullanmasına olanak tanıdı.

Demokrasi veya el erki,^[1] halkın yasaları müzakere etme ve yasal düzenlemelere karar verme yetkisine (doğrudan demokrasi) veya bunu yapmak için yönetim görevlilerini seçme yetkisine (temsili demokrasi) sahip olduğu bir yönetim biçimidir. Kimin "halk" kabul edildiği ve yetkinin insanlar arasında nasıl paylaşıldığı veya hangi yetkilerin verildiği konuları zaman içinde ve farklı ülkelerde farklı oranlarda değişiklik göstermiştir. Demokrasinin özellikleri arasında genellikle toplanma özgürlüğü, örgütlenme özgürlüğü, mülkiyet hakları, din özgürlüğü, ifade özgürlüğü, vatandaşlık, yönetilenlerin rızası, genel oy hakkı, özgürlük hakkından ve yaşam hakkından haksız yere mahrum bırakılmamak ve azınlık hakları yer alır.^[2] Türkçeye (Fransızca: démocratie) kelimesinden geçmiştir.

Ana yurdu Antik Yunanistan'daki filozoflar Aristo ve Platon (Eflatun) tarafından eleştirilmiş, halk içinde "ayak takımının yönetimi" gibi aşağılayıcı kavramlarla nitelendirilmiştir. Fakat demokrasi diğer yönetim şekillerinin arasından sıyrılarak günümüzde en yaygın kullanılan devlet sistemi haline gelmiştir. Demokrasinin çok sayıda değişik tanımı vardır. Karl Popper'e göre demokrasi "klasik" anlamıyla "halkın yönetimi ve halkın yönetme hakkı" olarak tanımlanabilirken, liberal, komünist,^[3] sosyalist,^[4] muhafazakâr,^[5] anarşist^[6] düşünürler kendi sistemlerinin erdemlerini ön plana çıkarmaya çalışmışlardır.

Demokrasi, genellikle devlet yönetim biçimi olarak değerlendirilmesine rağmen, üniversiteler, işçi ve işveren organizasyonları ve bazı diğer sivil kurum ve kuruluşlar da demokrasi ile yönetilebilir.

Demokrasi kavramı zaman içinde önemli ölçüde evrim geçirmiştir. Tarih boyunca, doğrudan demokrasi örneklerine rastlanabilir, bu tür demokrasilerde topluluklar halk meclisleri aracılığıyla kararlar alırlar. Günümüzde ise demokrasinin egemen formu temsilci demokrasidir, vatandaşlar hükûmet yetkililerini seçerek, onların adına parlamento ya da başkanlık sistemi gibi şekillerde yönetimi sağlarlar.^[7]

Demokrasilerin yaygın günlük karar alma süreci çoğunluk kuralıdır, ancak çoğunluk ve uzlaşı gibi diğer karar alma yaklaşımları da demokrasiler için önemli olmuştur. Bu yaklaşımlar, hassas konularda kapsayıcılık ve daha geniş bir meşruiyetin önemli bir amacını hizmet eder ve çoğunlukçu yaklaşımı dengeleyerek anayasa düzeyinde öncelik kazanır. Liberal demokrasinin yaygın türünde, çoğunluğun güçleri temsilci demokrasinin çerçevesi içinde kullanılır, ancak anayasa ve bir üst mahkeme çoğunluğu genellikle tüm bireylerin belli temel haklarının korunması yoluyla azınlığı korur örneğin ifade özgürlüğü veya örgütlenme özgürlüğü gibi hakları korumakla yükümlüdürler.^{[8][9][10][11]}

Demokrasi, Türkçeye, Fransızca démocratie sözcüğünden geçmiş olup Türkçede ilk kullanımı 1870'lerin başında tespit edilmiştir. Kelime Fransızcaya Latinceye dēmocratia şekliyle Grekçeden ödünçleme vasıtasıyla girmiştir. Nihai olarak sözcük halk, ahali anlamındaki δῆμος (dêmos) ile egemen, muktedir anlamındaki κράτης (krátēs) kelimelerinin birleştirilmesi ile oluşturulmuş Grekçe δημοκρατεία (dēmokrateía (yardım·bilgi)) sözcüğünden türemiştir.^[12][13]

1. ^ "TDK Türkçe Sözlük". 29 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
2. ^ "Features of ideal democracy". 5 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
3. ^ "genbilim". 11 Mart 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2007. 
4. ^ "Güçlü Türkiye Partisi". 24 Şubat 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2007. 
5. ^ "Adalet ve Kalkınma Partisi". 6 Aralık 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2007. 
6. ^ Aşırı Demokrasi Olarak Anarşi 17 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Erişim tarihi:29.02.2008)
7. ^ Tangian, Andranik (2020). Analytical Theory of Democracy: History, Mathematics and Applications. Studies in Choice and Welfare. Cham, Switzerland: Springer. doi:10.1007/978-3-030-39691-6. ISBN 978-3-030-39690-9. 
8. ^ Oxford English Dictionary: "democracy".
9. ^ Watkins, Frederick (1970). "Democracy". Encyclopædia Britannica (İngilizce). 7 (Expo '70 hardcover bas.). William Benton. ss. 215-23. ISBN 978-0-85229-135-1. 
10. ^ "Definition of DEMOCRACY". www.merriam-webster.com (İngilizce). 16 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2018. 
11. ^ Locke, John. Two Treatises on Government: a Translation into Modern English. Quote: "There is no practical alternative to majority political rule – i.e, to taking the consent of the majority as the act of the whole and binding every individual. It would be next to impossible to obtain the consent of every individual before acting collectively ... No rational people could desire and constitute a society that had to dissolve straightaway because the majority was unable to make the final decision and the society was incapable of acting as one body."There is no practical alternative to majority political rule %E2%80%93 i.e., to taking the consent of the majority as the act of the whole and binding every individual." Google Books.
12. ^ "demokrasi". Nişanyan Sözlük. 2 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2021. 
13. ^ "DÉMOCRATIE : Etymologie de DÉMOCRATIE". www.cnrtl.fr. 17 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2021.