Kongo Demokratik Cumhuriyeti

Kongo Demokratik Cumhuriyeti République Démocratique du Congo (Fransızca) Repubilika ya Kôngo ya Dimokalasi (Kituba) Republíki ya Kongó Demokratíki (Lingala) Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo (Svahili) Ditunga dia Kongu wa Mungalaata (Luba-Lulua)
Bayrak Arma
Slogan Fransızca: Justice, Paix, Travail (Türkçe: "Barış, Adalet, Çalışma")
Millî marş Debout Congolais ("Ayağa kalk Kongolu")
Başkent ve en büyük şehir	Kinşasa
Resmî dil(ler)	Fransızca, Kongoca, Lingala, Svahili ve Ciluba
Hükûmet	Üniter yarı başkanlık sistemi
• Başkan Félix Tshisekedi • Başbakan Judith Tuluka
Tarihçe
• Bağımsızlık 30 Haziran 1960
Yüzölçümü
• Toplam	2344858 km2[1] (11.)
• Su (%)	3,3
Nüfus
• Tahminî	101.780.263 (2020)[2] (15..)
• Yoğunluk	39,19/km2
GSYİH (SAGP)	2019 tahminî
• Toplam	77,486 milyar $[2]
• Kişi başına	843 $[2]
GSYİH (nominal)	2019 tahminî
• Toplam	46,117 milyar $[2]
• Kişi başına	501 $[2]
Gini (2006)	▲ 44.4[3] orta
İGE (2019)	0.480[4] düşük · 179.
Para birimi	Kongo Frangı (CDF)
Zaman dilimi	UTC+1,+2 (WAT CAT)
Telefon kodu	+243
İnternet alan adı	.cd

Kongo Demokratik Cumhuriyeti, (Fransızca: République Démocratique du Congo), eski adıyla Zaire, Orta Afrika'da bir ülkedir. Yüzölçümü bakımından Sahra Altı Afrika'nın en büyük, Afrika'nın (Cezayir'in ardından) ikinci büyük, dünyanın ise 11. büyük ülkesidir. 105 milyonluk nüfusuyla en kalabalık Frankofon ülkedir. Ayrıca Afrika'nın en kalabalık 4. (Nijerya, Etiyopya ve Mısır'ın ardından), dünyanın ise 15. ülkesidir. Kongo Demokratik Cumhuriyeti, kuzeyden saat yönünde ilerlendiğinde Orta Afrika Cumhuriyeti, Güney Sudan, Uganda, Ruanda, Burundi, Tanzanya, Zambiya, Angola, Kongo Cumhuriyeti ve 40 km'lik bir sahil şeridi ile Atlas Okyanusu ile çevrilidir. Ülkenin başkenti Kinşasa'dır.

Büyük ölçüde Kongo Havzası'nda bulunan KDC'nin ilk yerleşimcileri 90.000 yıl önce bölgeye ulaşan avcı-toplayıcı Afrika Pigmeleridir. 3000 yıl önce Bantu halkları havzaya yayıldı. Kongo Krallığı 14 ile 19. yüzyıllar arasında Kongo Nehri'nin denize döküldüğü bölgede hüküm sürdü. Kuzeydoğu, orta ve doğu bölgelerde ise Azande, Luba ve Lunda krallıkları 16 ve 17. yüzyıllardan 19. yüzyıla dek varlığını sürdürdü.

Afrika Talanı'nın başlamasından kısa bir süre önce, 1870'li yıllarda Avrupalılar Kongo Havzası'na keşif seferleri düzenlediler. Bu seferlerin ilki Belçika Kralı II. Léopold'ün desteğiyle Henry Morton Stanley tarafından yapıldı. Léopold 1885 Berlin Konferansı'nda Kongo topraklarının tüm haklarını resmen aldı ve Kongo Bağımsız Devleti adıyla kendi özel mülkü ilan etti. Bu dönemde kralın sömürge askerî gücü olan Force Publique (Halk Gücü) yerel halkı kauçuk üretimine zorladı ve 1885'ten 1908'e dek milyonlarca Kongolu hastalık ve sömürü sonucu hayatını kaybetti. 1908'de Leopold sözde bağımsız Kongo'yu Belçika'ya devretti, böylece ülke Belçika Kongosu adını aldı.

Kongo, 1960'ta Kongo Cumhuriyeti adıyla Belçika'dan bağımsızlığını kazandı. Aynı yıl yapılan seçimlerle Kongo milliyetçisi Patrice Lumumba ülkenin ilk başbakanı, Joseph Kasa-Vubu ise ilk cumhurbaşkanı oldu. Bağımsızlıktan kısa bir süre sonra yönetimde çıkan anlaşmazlıklar Kongo Krizi'ne yol açtı. Güney Kasai ile Moïse Tshombé yönetimindeki Katanga bölgeleri ülkeden ayrılma girişiminde bulundu. BM ve Batı yönetimlerinin müdahale isteklerini yanıtsız bırakmasının ardından Başbakan Lumumba Sovyetler Birliği dahil tüm ülkelerin yardımına açık olduğunu belirtti. Bunun üzerine ABD ve Belçika, Cumhurbaşkanı Kasa-Vubu'nun 5 Eylül'de başbakanı görevden almasını sağladılar. Lumumba 1961'de Belçika destekli Katangalı askerlerce infaz edildi.

1965'te sonraları kendini Mobutu Sese Seko olarak isimlendirecek olan genelkurmay başkanı Joseph-Désiré Mobutu bir darbeyle iktidarı ele geçirdi. Diktatör Mobutu 1971'de ülkenin ismini Zaire olarak değiştirdi ve ülkeyi kendi partisi Devrimci Halk Hareketi'nin yönetimde olduğu bir tek parti devletine dönüştürdü. Mobutu yönetimi Soğuk Savaş'taki antikomünist tutumu nedeniyle Birleşik Devletler'den kayda değer bir destek gördü. 1990'lı yılların başlarında yönetim çözülmeye başladı. 1994 yılındaki Ruanda Soykırımı ve Kongo'da yaşayan Tutsi kabilesine mensup Banyamulenge halkının vatandaşlık haklarının ellerinden alınması^[5] nedeniyle doğu bölgelerde yaşanan istikrarsızlık 1996'da Tutsi FPR yönetimindeki Ruanda'nın ülkeyi işgaline yol açtı. Bu olayla Birinci Kongo Savaşı başladı.^[6]

Güney Kivu bölgesinden isyancı bir komutan olan Laurent-Désiré Kabila 1997'de Mobutu'nun Fas'a kaçmasıyla cumhurbaşkanı oldu ve ülkenin ismini Demokratik Kongo Cumhuriyeti'ne çevirdi. Kabila'nın ülkedeki Ruanda ve Tutsi varlığıyla yaşadığı gerilim 1998'de İkinci Kongo Savaşı'nın çıkmasına neden oldu. Dokuz Afrika ülkesinin katıldığı^[7] savaş 2003'te sona erene kadar 5,4 milyon insanın ölümüne yol açtı.^{[8][9][10][11]} 2001'de Cumhurbaşkanı Kabila korumalarından biri tarafından suikaste uğrayarak öldü, ardından koltuk oğlu Joseph Kabila'ya geçti. Oğul Kabila yönetiminde ülkede gözaltında kaybolmalar, işkence, keyfî hapis cezaları ve bireysel özgürlüklerin kısıtlanması gibi pek çok insan hakkı ihlali yaşandı. 2018 genel seçimlerinde Félix Tshisekedi'nin cumhurbaşkanı seçilmesiyle ülke tarihindeki ilk barışçıl güç teslimi yapıldı.

Demokratik Kongo Cumhuriyeti, doğal kaynaklar bakımından çok zengin bir ülke olmasına karşın siyasi istikrarsızlık, altyapı eksikliği, yolsuzluk ve sömürgecilik nedeniyle çok yoksul bir ülkedir. Başkent Kinşasa dışındaki büyük şehirler Lubumbashi ve Mbuji-Mayi maden şehirleridir. İşlenmemiş madenler DKC'nin en büyük ihracat kalemidir ve 2012'de yarısından fazlası Çin'e gitmiştir. Ülke İnsani Gelişme Endeksi'nde 189 ülke arasında 175. sıradadır.^[12] DKC; Birleşmiş Milletler, Bağlantısızlar Hareketi, Afrika Birliği ve COMESA (Doğu ve Güney Afrika Ortak Pazarı) üyesidir. 2015'ten bu yana ülkenin doğusundaki Kivu'da süregelen bir savaş nedeniyle 2018 itibarıyla 600 bin Kongolu ülkenin orta ve doğu bölgelerinden kaçarak komşu ülkelere sığınmış,^[13] 4,5 milyon insan ise evlerini terk etmek zorunda kalmıştır. Hâlen iki milyon çocuk açlık riski altında yaşamaktadır.^[14]

1. ^ "Kaynak:cia.gov, Kongo Demokratik Cumhuriyeti hakkında bilgiler". 28 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2013. 
2. ^ ^{a b c d e} "Report for Selected Countries and Subjects". The World Factbook. 18 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
3. ^ "GINI index". World Bank. 27 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2013. 
4. ^ "Human Development Report 2019" (İngilizce). United Nations Development Programme. 10 Aralık 2019. 9 Aralık 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2019. 
5. ^ Autesserre, Severine. "The Trouble With Congo: How Local Disputes Fuel Regional Conflict." Foreign Affairs. 2008. 87(3). 94–110. 
6. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; cia.gov isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
7. ^ Bowers, Chris (24 Temmuz 2006). "World War Three". My Direct Democracy. 7 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
8. ^ Coghlan, Benjamin (2007). Mortality in the Democratic Republic of Congo: An ongoing crisis: Full 26-page report (PDF). s. 26. 8 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Mart 2013. 
9. ^ Robinson, Simon (28 Mayıs 2006). "The deadliest war in the world". Time. 11 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2010. 
10. ^ Bavier, Joe (22 Ocak 2008). "Congo War driven crisis kills 45,000 a month". Reuters. 14 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2010. 
11. ^ "Measuring Mortality in the Democratic Republic of Congo" (PDF). International Rescue Committee. 2007. 11 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 2 Eylül 2011. 
12. ^ Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene (PDF). United Nations Development Programme. 15 Aralık 2020. ss. 343-346. ISBN 978-92-1-126442-5. 15 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Aralık 2020. 
13. ^ Samir Tounsi (6 Haziran 2018). "DR Congo crisis stirs concerns in central Africa". AFP. 13 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2018. 
14. ^ Robyn Dixon (12 Nisan 2018). "Violence is roiling the Democratic Republic of Congo. Some say it's a strategy to keep the president in power". Los Angeles Times. 8 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2018.