Macaristan

Macaristan Macarca: Magyarország
Bayrak Arma
Millî marş "Himnusz" (Macarca) "Millî Marş"
Macaristan konumu (koyu yeşil) - Avrupa'da (koyu gri) - Avrupa Birliği'nde (yeşil)
Başkent ve en büyük şehir	Budapeşte
Resmî dil(ler)	Macarca[1]
Etnik gruplar (mikro nüfus sayımı 2016)	%98,3 Macar %3,2 Çingene %1,8 Alman %1 beyan edilmedi[a][2]
Demonim	Macar
Hükûmet	Üniter parlamenter cumhuriyet
• Cumhurbaşkanı Tamás Sulyok • Başbakan Viktor Orbán
Yasama organı	Ulusal Meclis
Kuruluş
• Macaristan Prensliği 895[3] • Macaristan Krallığı 25 Aralık 1000[4] • Mohaç Muharebesi 29 Ağustos 1526 • Budin'in kurtuluşu 2 Eylül 1686 • 1848 Devrimi 15 Mart 1848 • Avusturya-Macaristan İmparatorluğu 20 Mart 1867 • Trianon Antlaşması 4 Haziran 1920 • Üçüncü Cumhuriyet 23 Ekim 1989 • Avrupa Birliği üyeliği 1 Mayıs 2004
Yüzölçümü
• Toplam	93.030 km2 (108.)
• Su (%)	0,74
Nüfus
• 2020 tahminî	9.769.526
• Yoğunluk	105,3/km2 (78.)
GSYİH (SAGP)	2021 tahminî
• Toplam	342,708 milyar $ (54.)
• Kişi başına	35.088 $ (40..)
GSYİH (nominal)	2021 tahminî
• Toplam	176,543 milyar $ (53.)
• Kişi başına	18.075 $ (43.)
Gini (2019)	28.0 düşük · 16.
İGE (2022)	0.846[5] çok yüksek · 46.
Para birimi	Forint (HUF)
Zaman dilimi	UTC+01.00 (OAS)
• Yaz (YSU)	UTC+02.00 (OAYS)
Trafik akışı	sağ
Telefon kodu	+36
ISO 3166 kodu	HU
İnternet alan adı	.hu ve .eu
Resmî site kormany.hu

Macaristan (Macarca: Magyarország, Macarca telaffuz: [ˈmɒɟɒrorsaːɡ]), Orta Avrupa'da Karpatlarda kurulu olan ve denize kıyısı olmayan bir ülkedir.^[1][6] Komşuları; batıda Avusturya ve Slovenya, kuzeyde Slovakya, doğuda Romanya ve Ukrayna, güneyde Sırbistan ve Hırvatistan'dır.^[6] Başkenti Budapeşte olan Macaristan, OECD, NATO, AB, Vişegrad Grubu ve Schengen üyesidir.^[6] Ülkedeki resmî dil, Fin-Ugor dillerinden olan ve Avrupa Birliği'nin 24 resmî dilinden biri olan Macarcadır. Bu bağlamda Macarca, Avrupa Birliği'nde Fince, Estonca ve Maltaca ile beraber Hint-Avrupa dillerinden olmayan dört dilden biridir.

Hüküm süren Kelt (MÖ 450 sonrası) ve Roma (MÖ 9 - 5. yüzyıl) dönemlerinden sonra Macaristan'ın kuruluşu 10. yüzyılda Doğu Roma tarafından 1000 yılında tahta oturtulan I. István'ın büyük büyükbabası Árpád önderliğinde Macarların Asya'dan bölgeye gelişiyle Macaristan tarihi başlamaktadır. Macar Krallığı çeşitli kesintilerle de olsa 946 yıl varlığını sürdürdü. Bu süreçte de Batının kültürel merkezlerinden biri oldu. Zamanının süper güçlerinden olan Macaristan, ittifak devletleriyle girdiği I. Dünya Savaşı'nı kaybedince ülke topraklarının üçte ikisinden fazlasını 3.3 milyon etnik Macar halkıyla beraber kaybetti.^[7] Buna neden olan ve 1920 yılında imzalanan Trianon Antlaşması, Macar tarihinin en kötü olaylarından biri olarak kabul edildiği gibi, ağır şartlarıyla bilinmektedir.^[8][9][10] II. Dünya Savaşı sırasında Nazi Almanyası ile birlik olan Macaristan, bunun ardından Sovyet Rusyası tarafından ele geçirildi ve 1947 ile 1989 yılları arasında komünist yönetimi benimsedi. Bu dönemde Macaristan, 1956 Macar Devrimi gibi olaylarla uluslararası bir tanınırlık elde etti. 1989 yılındaki devrimle Doğu Bloku'nun çökmesiyle sınırlarını Avusturya'ya açtı. Bu yıldan sonra da parlamenter cumhuriyet sıfatını elde etti. Bugün ülke geniş gelire sahip bir ekonomi barındırmaktadır.^[11] Ayrıca bölgesel bazı kaynakları da tekelinde bulundurmaktadır.^[12][13]

Önceki on yılda Macaristan dünyanın onuncu dinamik ekonomisi olarak gösterildiği gibi^[14] dünyanın on beş turistik merkezinden biridir.^[15][16] Aynı şekilde başkent Budapeşte, dünyanın en güzel kentlerinden biri olarak gösterilmektedir.^[17][18] Ülkedeki Hévíz Gölü, dünyanın en büyük ikinci kaplıcasıdır. Yine Balaton Gölü, Orta Avrupa'daki en büyük göldür. Son olarak Hortobágy, Avrupa'nın en geniş otlağıdır.

1. ^ ^{a b} "The Fundamental Law of Hungary" (PDF). Hungarian State. 29 Haziran 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2017. 
2. ^ Vukovich, Gabriella (2018). Mikrocenzus 2016 – 12. Nemzetiségi adatok [2016 microcensus – 12. Ethnic data] (PDF). Hungarian Central Statistical Office (Macarca). Budapeşte. ISBN 978-963-235-542-9. 8 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Ocak 2019. 
3. ^ Encyclopedia Americana: Heart to India. 1. Scholastic Library Pub. 2006. s. 581. ISBN 978-0-7172-0139-6. 17 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2022. 
4. ^ University of British Columbia. Committee for Medieval Studies, Studies in medieval and renaissance history 20 Mart 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Committee for Medieval Studies, University of British Columbia, 1980, p. 159
5. ^ "Human Development Report 2023/2024" (PDF) (İngilizce). Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı. 13 Mart 2024. 13 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). 
6. ^ ^{a b c} Nijman, Jan (2020). Geography: Realms, Regions, and Concepts (20. bas.). Wiley. ISBN 978-1119607410. 
7. ^ "The plain facts - History". MTI. 4 Aralık 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2008. 
8. ^ "East on the Danube: Hungary's Tragic Century". The New York Times. 9 Ağustos 2003. 1 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2008. 
9. ^ "Kosovo's Actions Hearten a Hungarian Enclave". The New York Times. 7 Nisan 2008. 15 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2008. 
10. ^ "Hungary". Encarta. 29 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2008. 
11. ^ World Bank Country Classification 24 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 2007
12. ^ "PowerPoint bemutató" (PDF). 14 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Kasım 2008. 
13. ^ "Index - Világméretű influenzajárvány jöhet". Index.hu. 6 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2008. 
14. ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2010. 
15. ^ "Index - Miért menjünk Magyarországra? Miért menjünk Szlovákiába?". Index.hu. 23 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2008. 
16. ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Nisan 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2010. 
17. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 21 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 23 Eylül 2010. 
18. ^ "Budapest, including the Banks of the Danube, the Buda Castle Quarter and Andrássy Avenue - World Heritage Site - Pictures, info and travel reports". Worldheritagesite.org. 8 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2008. 

Kaynak hatası: <ref> "lower-alpha" adında grup ana etiketi bulunuyor, ancak <references group="lower-alpha"/> etiketinin karşılığı bulunamadı (Bkz: Kaynak gösterme)