Matematik tarihi

Matematik tarihi, öncelikle matematikteki keşiflerin kökenini araştıran ve daha az ölçüde ise matematiksel yöntemleri ve geçmişin notasyonunu araştıran bir bilimsel çalışma alanıdır. Modern çağdan ve dünya çapında bilginin yayılmasından önce, yeni matematiksel gelişmelerin yazılı örnekleri yalnızca birkaç yerde gün ışığına çıktı. MÖ 3000'den itibaren Mezopotamya eyaletleri Sümer, Akad, Asur, Eski Mısır ve Ebla ile birlikte vergilendirmede, ticarette, doğayı anlamada, astronomide ve zamanı kaydetmede/takvimleri formüle etmede aritmetik, cebir ve geometri kullanmaya başladı.

Günümüzdeki en eski matematiksel metinler Mezopotamya ve Mısır'dandır; Plimpton 322 (Babil, y. MÖ 1900),^[2] Rhind Papirüsü (Mısır, y. MÖ 2000–1800)^[3] ve Moskova (Golenischev) Papirüsü (Mısır, y. MÖ. 1890). Tüm bu metinler, Pisagor üçlülerinden bahseder. Bu nedenle, çıkarım yoluyla Pisagor teoremi, temel aritmetik ve geometriden sonra en eski ve yaygın matematiksel gelişme olarak görülmektedir.

Matematiğin bir "belirtici disiplin" olarak incelenmesi, MÖ 6. yüzyılda "matematik" terimini "eğitim konusu" anlamına gelen eski Yunanca μάθημα'dan (mathema) türeten Pisagorcularla başlar.^[4] Yunan matematiği, yöntemlerini büyük ölçüde geliştirdi (özellikle tümdengelimli akıl yürütme ve kanıtlarda matematiksel kesinlik yoluyla) ve matematiğin konusunu genişletti.^[5] Teorik matematiğe neredeyse hiç katkı sağlamamış olsalar da, eski Romalılar uygulamalı matematiği ölçme, yapı mühendisliği, makine mühendisliği, defter tutma, ay ve güneş takvimlerinin oluşturulması ve hatta güzel sanatlar ve el sanatlarında kullandılar. Çin matematiği, basamak değeri sistemi ve negatif sayıların ilk kullanımı da dahil olmak üzere matematiğe erken dönemde katkı vermiştir.^[6][7] Hint-Arap rakam sistemi ve bugün dünya genelinde kullanılan işlemlerinin kullanımına ilişkin kurallar, Hindistan'da MS birinci bin yıl boyunca gelişti ve Muhammed ibn Mūsā el-Harezmi'nin çalışmasıyla İslam matematiği yoluyla Batı dünyasına aktarıldı.^[8][9] İslam matematiği de bu medeniyetler tarafından bilinen matematiği geliştirdi ve genişletti.^[10] Bu kültürel mirasla eşzamanlı fakat onlardan bağımsız olan, Meksika ve Orta Amerika'daki Maya uygarlığı tarafından geliştirilen, Maya rakamlarında sıfır kavramına standart bir sembol verilen matematikti.

Matematikle ilgili birçok Yunanca ve Arapça metin, 12. yüzyıldan itibaren Orta Çağ Avrupa'sında matematiğin daha da gelişmesine yol açacak şekilde Latinceye çevrildi. Antik çağlardan Orta Çağ'a kadar, matematiksel keşif dönemlerini genellikle yüzyıllar süren durgunluk takip etti. 15. yüzyılda Rönesans İtalyasından başlayarak, yeni bilimsel keşiflerle etkileşime giren yeni matematiksel gelişmeler, günümüze kadar artan bir hızla devam etti. Bu, hem Isaac Newton hem de Gottfried Wilhelm Leibniz'in 17. yüzyıl boyunca sonsuz küçükler hesabının gelişiminde çığır açan çalışmasını içerir. 19. yüzyılın sonunda Uluslararası Matematikçiler Kongresi kuruldu.^[11] Kongre, dört yılda bir dünyanın farklı ülkelerinden matematikçileri bir araya getirerek bu alandaki gelişmelere destek vermeye devam ediyor. Her kongrede matematiğe değerli katkılar sunan matematikçilere, Fields Madalyası, Nevanlinna Ödülü, Gauss Ödülü ve Chern Madalyası verilir.^[11]

1. ^ Boyer 1991, "Euclid of Alexandria" s. 119
2. ^ J. Friberg, "Methods and traditions of Babylonian mathematics. Plimpton 322, Pythagorean triples, and the Babylonian triangle parameter equations", Historia Mathematica, 8, 1981, ss. 277–318.
3. ^ Neugebauer, Otto (1969) [1957]. The Exact Sciences in Antiquity. Acta Historica Scientiarum Naturalium et Medicinalium. 2. 9. Dover Publications. ss. 1-191. ISBN 978-0-486-22332-2. PMID 14884919. 14 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2020.  Chap. IV "Egyptian Mathematics and Astronomy", ss. 71–96.
4. ^ Turnbull, H. W. (1931). "A Manual of Greek Mathematics". Nature. 128 (3235). s. 5. Bibcode:1931Natur.128..739T. doi:10.1038/128739a0. 
5. ^ Sir Thomas L. Heath, A Manual of Greek Mathematics, Dover, 1963, s. 1: "Matematik söz konusu olduğunda, bilmek en önemli Yunan katkısıdır, çünkü matematiği ilk bilim yapan Yunanlardır."
6. ^ George Gheverghese Joseph, The Crest of the Peacock: Non-European Roots of Mathematics, Penguin Books, London, 1991, ss. 140–48
7. ^ Georges Ifrah, Universalgeschichte der Zahlen, Campus, Frankfurt/New York, 1986, ss. 428–37
8. ^ Robert Kaplan, "The Nothing That Is: A Natural History of Zero", Allen Lane/The Penguin Press, London, 1999
9. ^ "Her olası sayıyı, on sembolden (her sembolün bir basamak değerine ve mutlak bir değere sahip) kullanarak ifade etmenin ustaca yöntemi Hindistan'da ortaya çıktı. Fikir bugünlerde o kadar basit görünüyor ki anlamı ve derin önemi artık takdir edilmiyor. Basitliği, hesaplamayı kolaylaştırması ve aritmetiği en başta yararlı buluşlar arasına yerleştirmesinde yatmaktadır. Bu buluşun önemi, buluşun Antik Çağ'ın en büyük iki adamı Arşimet ve Apollonius'un ötesinde olduğu düşünüldüğünde daha kolay anlaşılır." – Pierre Simon Laplace "Indian numerals". 17 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2021. 
10. ^ A.P. Juschkewitsch, "Geschichte der Mathematik im Mittelalter", Teubner, Leipzig, 1964
11. ^ ^{a b} "Cornellians at the International Congress of Mathematicians". 13 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2020.