Primat

Primat Yaşadığı dönem aralığı: 55,8-0 myö Eosen-Günümüz[1][2] (Moleküler genetik çalışmalara göre: 85/70–0[3])  PreЄ Є O S D C P T J K Pg N
Bazı primat familyaları, yukarıdan aşağıya doğru: Daubentoniidae, Tarsiidae, Lemuridae, Lorisidae, Cebidae, Callitrichidae, Atelidae, Cercopithecidae, Hylobatidae, Hominidae
Biyolojik sınıflandırma
Âlem: Animalia Şube: Chordata Sınıf: Mammalia Mir takım: Primatomorpha Takım: Primates Linnaeus 1758
Alt gruplar
†Altiatlasius? Strepsirrhini Haplorrhini kardeş: Dermoptera
İnsan olmayan primatların dağılım haritası (yeşil)
Sinonimler
Euprimates? Plesiadapiformes (kladistik olarak taç primatları içerir[4])

Primatlar veya iri beyinli yüksek memeliler^[5] (Latince: Primates), memeliler sınıfının Euarchontoglires üst takımına ait bir takımdır. Maymun adı kimi zaman bütün primatları kapsarken yalnızca simiyenler için de kullanılabilir. Primatları inceleyen bilim dalı primatolojidir.

Primatlar, ıslak burunlu primatlar (Strepsirrhini) ve kuru burunlu primatlar (Haplorrhini) olmak üzere iki alt gruba ayrılır. Kuru burunlu primatlar insanı da içerir. Terim Latince kökenlidir ve "ilk", "en asil" gibi anlamına gelen prīmās kelimesinden türemiştir.

Goril, orangutan, şempanze, gibon, makak ve insan gibi maymunların yanında, makimsiler, galagolar, cadı makigiller ve lorigilleri de içerir. Primatların kökenleri 80 ila 55 milyon yıl önce tropikal ormanların ağaçlarında yaşamaya adapte olmaya başlayan eteneli memelilerden gelir. 16 familyada sınıflandırılan 430'dan fazla primat türü vardır.^[6] Büyük beyinler, görme keskinliği, renk görme, omuz kuşağı gibi birçok primat özelliği, bu zorlu ortamlara adaptasyonları ile oluşmuştur. Primatlar çevik ve hızlı canlılardır. Çoğunluğu ağaçlarda yaşar. Tüm primatlar ellere, ele benzer ayaklara (insan hariç) ve ileri bakan gözlere sahiptir.^[6][7]

1. ^ Cenozoic mammals of Africa. Lars Werdelin, William Joseph Sanders. Berkeley: University of California Press. 2010. ISBN 978-0-520-25721-4. OCLC 449860225. 11 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2021. 
2. ^ "Primates". paleobiodb.org. 10 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2021. 
3. ^ Pozzi, Luca; Hodgson, Jason A.; Burrell, Andrew S.; Sterner, Kirstin N.; Raaum, Ryan L.; Disotell, Todd R. (1 Haziran 2014). "Primate phylogenetic relationships and divergence dates inferred from complete mitochondrial genomes". Molecular Phylogenetics and Evolution (İngilizce). 75: 165-183. doi:10.1016/j.ympev.2014.02.023. ISSN 1055-7903. PMC 4059600 $2. PMID 24583291. 1 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2021. KB1 bakım: PMC biçimi (link)
4. ^ Silcox, Mary T.; Bloch, Jonathan I.; Boyer, Doug M.; Chester, Stephen G. B.; López‐Torres, Sergi (2017). "The evolutionary radiation of plesiadapiforms". Evolutionary Anthropology: Issues, News, and Reviews (İngilizce). 26 (2): 74-94. doi:10.1002/evan.21526. ISSN 1520-6505. PMID 28429568. 
5. ^ Cebe B. & Varol A. (24 Haziran 2016). "2D:4D Parmak Uzunlukları Oranı İle Kişilerin Sayısal-Sözel Dallara Yatkınlıkları Arasındaki İlişkinin Uzman Sistem İle Tespiti". Türkiye Bilişim Vakfı Bilgisayar Bilimleri Ve Mühendisliği Dergisi. 6 (1). 11 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2024. 
6. ^ ^{a b} Benton, M. J. (2015). Vertebrate palaeontology. Fourth edition. John Sibbick. West Sussex, England. s. 401. ISBN 978-1-118-40763-9. OCLC 889316918. 
7. ^ Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003, primates