Dinbych

Dinbych

Math	cymuned, tref
Daearyddiaeth
Rhan o'r canlynol	Clwyd
Sir	Sir Ddinbych
Gwlad	Cymru
Cyfesurynnau	53.1872°N 3.4157°W
Cod SYG	W04000151
Cod OS	SJ055665
Gwleidyddiaeth
AC/au	Gareth Davies (Ceidwadwyr)
AS/au	James Davies (Ceidwadwyr)
Ffeiliau perthnasol ar Comin
[golygwch ar Wicidata]

Am ystyron eraill gweler Dinbych (gwahaniaethu).

Tref hanesyddol a chymuned yn Sir Ddinbych, Cymru, yw Dinbych (Saesneg: Denbigh). "Caer fechan" yw ystyr ei enw ac ymddengys gyntaf mewn dogfen yn 1211 gyda'r silafiad: "Dunbeig" ac yna "Tynbey" yn 1230 a "Dymbech" yn 1304-5. Ceir Dinbych y Pysgod yn ne Cymru hefyd.

Yn 1290 derbyniwyd Dinbych fel bwrdeistref, a chafodd y dref gyfan ei chynnwys o fewn muriau allanol y castell. Pan gododd Madog ap Llywelyn a'i wŷr rhwng 1294 a 1295, roedd y dref yng nghanol y gwrthryfel. Llwyddodd Madog i gipio'r castell ym mis hydref 1294 a phan ddaeth catrawd o filwyr Seisnig i'w ailfeddiannu, fe drechedwyd y rheiny hefyd. Ond er hynny, cipiodd Edward I y castell ym mis Rhagfyr.

Yn 1400, ymledodd gwreichion gwrthryfel Glyn Dŵr ar draws y dyffryn ac fel sawl tref arall yn y cyffiniau, llosgwyd y rhannau Seisnig o'r dref i'r llawr, cyn i'r gwrthryfelwyr fynd yn eu blaen i ymosod ar Ruddlan.