Escaques

Articlo d'os 1000
Escaquero.

Os escaques[1], también conoixiu a traviés d'o castellano como aixedrez[1], ye un chuego de mesa orichinario de Persia, encara que las suyas radices se pueden trobar en o xaturanga que se chugaba dende o sieglo VI aC en o territorio de l'actual India. A traviés de Persia o chuego plegó a la resta d'os territorios que heba conquiesto l'Islam, ta dimpués estendillar-se por Europa. A versión que se fa servir actualment desciende dreitament de l'adaptación feita en o sud-ueste d'Europa (mas especificament en a peninsula iberica) d'a versión arabe d'o chuego (conoixida como xatranj), con unas reglas que se fixoron en o sieglo XIV.

Ye un chuego de mesa por turnos, a on i chugan dos chugadors. Se chuga en un tablero cuadrau dito escaquero con 64 casillas (8 d'amplaria por 8 de longaria), tenendo cada chugador un conchunto de piezas (tamién clamadas escaques) iguals encara que de diferent color (gosan estar blancas ta l'un y negras ta l'atro), piezas que tienen unas funcionalidaz diferents: rei (una pieza), reina (una pieza), alfil (dos piezas), caballo (dos piezas), torreta (2 piezas) y peyons (8 piezas), con un total de 16 piezas. Cada chugador chuga por turno, podendo mover nomás que una pieza d'o escaquero mientres o suyo turno. L'obchectivo d'o chuego ye de matar a lo rei de l'atro chugador, en a chugada conoixida como "mate", sin que importen as piezas de cada chugador que se pierdan (u se "maten") mientres a partida. Tamién ye posible pactar entre os chugadors una situación d'empaz ("tablas"), en a cual no gana dengún d'os chugadors, y tamién ye posible l'albandón d'un chugador antis de rematar a partida cuan veye que no ye posible de ganar-la. Bi ha una muit ampla elaboración teorica sobre las formas de chugar, analizando-se bellas chugadas, que tienen nombres propios, y fendo-se servir una estratechia (os escaques no son en realidat so que un chuego d'estratechia, a on a suerte no existe) determinada que en os chugadors expertos por un regular ye basada en ixas elaboracions teoricas.

O Turco, un automata chugador d'escaques.

Ye hue uno d'os chuegos de mesa mas conoixius y practicaus, estando federaus en asociacions de chugadors alto u baixo 7,5 millons de personas. D'antis mas se gosaba chugar presencialment, pero cuan amaneixió lo correu tamién se feban partidas d'o chuego por correspondencia, una practica prou estendillada con as nuevas tecnolochías, que permiten chugar por Internet u a traviés d'o correu electronico. Antiparte, dende lo sieglo XIX s'establioron as primeras competicions internacionals d'escaques, organizadas por as federacions d'o chuego, considerando-se que lo primer campión mundial d'escaques estió Wilhelm Steiniz.

En 2001 o Comité Olimpico Internacional reconoixió los escaques como un esporte. Antiparte, o 19 de noviembre de cada anyada ye o Día Internacional d'os Escaques, establiu ta commemorar a naixencia d'o chugador cubano José Raúl Capablanca, a qui se considera como uno d'os millors chugadors d'escaques de toz os tiempos.

Templers (seguntes as cruces d'as suyas capas) en chugando una partida d'escaques en una miniatura d'o Libro de los juegos (1283).
Miniatura persa a on s'amuestra a dos chóvens chugando a los escaques.

Dende muit antigo se facioron prebas ta trobar bella maquina capable de chugar, estando muit famosos os primers automatas que se i desembolicoron, traza de robots, encara que en muitos casos ixos "automatas" no yeran so que personas amagadas, u teneban una capacidat minima ta no mover so que una pieza, sin posibilidat de variants. Sobre ista base, uno d'os obchectivos d'a primera informatica estió tamién o de creyar bello programa informatico que permetese de chugar a un solo chugador que chugase contra lo programa, desembolicando-se dica 1997, cuan por primer vegada un programa informatico redotó a un chugador profesional, Garry Kasparov.

  1. 1,0 1,1 (an) Diccionario aragonés-castellano-catalán. Estudio de Filología Aragonesa. Edacar num. 14. Zaragoza. Edicions Dichitals de l'Academia de l'Aragonés. ISSN 1988-8139. Octubre de 2024.

© MMXXIII Rich X Search. We shall prevail. All rights reserved. Rich X Search