Exceptionalisme

Exceptionalisme is de overtuiging dat een groep of institutie buitengewoon of exceptioneel is in vergelijking met omringende groepen. De groep kan een land, cultuur, wetgeving, beweging, ideologie of periode zijn, maar ook de mens tegenover andere dieren en de aarde tegenover het heelal. Het vermeende buitengewone karakter kan gebruikt worden om een bestaande uitzonderingspositie te verdedigen.

De vaststelling van exceptionalisme kan een objectieve beoordeling zijn, als er inderdaad sprake is van uitzonderlijke kenmerken. Een dergelijk geval van exceptionalisme wordt dan extern (van buitenaf) bevestigd door een outgroup.

De overtuiging van exceptionalisme kan echter ook voortkomen uit een behoefte aan bevestiging van de eigen identiteit, als het de eigen groep of ingroup betreft. Er is dan sprake van een ideologische overtuiging. In extremere gevallen kan exceptionalisme worden gebruikt om een exclusivistisch idee van superioriteit te onderbouwen en uitsluiting van andere groepen te rechtvaardigen.