Hipokampus

Hipokampus
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Hipokampus (yunanca ἱππόκαμπος, "dəniz atı") insanların və digər onurğalıların beyninin əsas komponentidir. İnsanlarda və digər məməlilərdə beynin hər tərəfində bir olan iki hipokampus var. Hipokampus limbik sistemin bir hissəsidir və qısamüddətli yaddaşdan uzunmüddətli yaddaşa məlumatın konsolidasiyası və ötürülməsinə imkan verən məkan yaddaşında mühüm rol oynayır. Hipokampus insanlarda^[1][2][3] və primatlarda neokorteksdəki neyron proyeksiyaları ilə birlikdə allokorteksdə yerləşir.^[4] Hipokampus çəpgən kimi, bütün onurğalılarda rast gəlinən bir quruluşdur.^[5] İnsanlarda o, bir-birinə bağlı olan iki əsas hissədən ibarətdir: müvafiq hipokampus (Ammon buynuzu da deyilir) və dişli girus .^[6][7]

Alzheimer xəstəliyində (demansiya və digər formalarında) hipokampus beynin ilk zədələnən bölgələrindən biridir; qısamüddətli yaddaş itkisi və oriyentasiya pozğunluğu ilkin simptomlar sırasına daxildir. Hipokampusun zədələnməsi həm də oksigen çatışmazlığı (hipoksiya), ensefalit və ya gicgah epilepsiyasının nəticəsi ola bilər. Geniş, ikitərəfli hipokampal zədəsi olan insanlar anteroqrad amneziya ilə qarşılaşa bilər: bu zaman yeni xatirələr yaratmaq və saxlamaq mümkün deyil.

Hipokampusda müxtəlif neyron hüceyrə tipləri səliqəli şəkildə təbəqələrə təşkil olunduğundan, tez-tez neyrofiziologiyanı öyrənmək üçün model sistem kimi istifadə olunur. Uzunmüddətli potensiasiya (LTP) kimi tanınan sinir plastisiyasının formasının ilkin olaraq hipokampusda meydana gəldiyi aşkar edilmiş və tez-tez bu strukturda tədqiq edilmişdir. LTP-nin yaddaşların beyində saxlandığı əsas sinir mexanizmlərindən biri hesab edilir.

Model orqanizmlər kimi gəmiricilərdə hipokampus məkan yaddaşı və ötürməyə məsul olan beyin sisteminin bir hissəsi kimi geniş şəkildə tədqiq edilmişdir. Siçovul və siçanın hipokampusunun bir çox neyronu yer hüceyrələri kimi cavab verir: yəni heyvan ətraf mühitin müəyyən bir hissəsindən keçərkən onlar fəaliyyət potensialının partlamasını işə salırlar. Hipokampik yer hüceyrələri, fəaliyyəti inert kompas kimi çıxış edən baş istiqaməti hüceyrələri ilə və konjektiv olaraq qonşu entorhinal korteksdəki şəbəkə hüceyrələri ilə geniş şəkildə qarşılıqlı əlaqə qurur.

1. ↑ Martin, JH. Lymbic system and cerebral circuits for emotions, learning, and memory // Neuroanatomy: text and atlas (third). McGraw-Hill Companies. 2003. səh. 382. ISBN 978-0071212373. 2020-03-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-12-16.
2. ↑ Amaral D, Lavenex P. Hippocampal neuroanatomy // Anderson P, Morris R, Amaral, Bliss T, O'Keefe J (redaktorlar ). The hippocampus book (first). New York: Oxford University Press. 2007. səh. 37. ISBN 978-0195100273. 2020-03-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-12-15.
3. ↑ Anderson P, Morris R, Amaral, Bliss T, O'Keefe J. The hippocampal formation // Anderson P, Morris R, Amaral, Bliss T, O'Keefe J (redaktorlar ). The hippocampus book (first). New York: Oxford University Press. 2007. səh. 3. ISBN 978-0195100273. 2020-03-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-12-15.
4. ↑ Bachevalier, Jocelyne. "Nonhuman primate models of hippocampal development and dysfunction". Proceedings of the National Academy of Sciences. 116 (52). December 26, 2019: 26210–26216. Bibcode:2019PNAS..11626210B. doi:10.1073/pnas.1902278116. PMC 6936345. PMID 31871159.
5. ↑ Bingman V.P., Salas C., Rodriguez F. (2009) Evolution of the Hippocampus. In: Binder M.D., Hirokawa N., Windhorst U. (eds) Encyclopedia of Neuroscience. Springer, Berlin, Heidelberg. https://doi.org/10.1007/978-3-540-29678-2_3158 Arxivləşdirilib 2020-05-12 at the Wayback Machine
6. ↑ "Search Results for ammon's horn". Oxford Reference. 18 December 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 December 2021.
7. ↑ Colman. "dentate gyrus". A Dictionary of Psychology (ingilis). Oxford University Press. 21 May 2015. 3 May 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 December 2021.