Ruanda

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Republica de Ruanda
Repubulika y'u Rwanda
République Rwandaise
Republic of Rwanda
Bandera de Ruanda Escudo de Ruanda
(En detalle) (En detalle)
Lema nacional: Liberty, Cooperation, Progress
(Anglés; Libertat, Cooperación, Progreso)
Himno nacional: Rwanda rwacu
Situación de Ruanda
Situación de Ruanda
Capital
 • Población
 • Coordenatas
Kigali[1]
330.000 (1997)
1° 57′ S 30° 4′ E

Mayor ciudat Kigali
Idiomas oficials Francés, Kinyarwanda, Anglés
Forma de gubierno Republica presidencialista
Paul Kagame
Édouard Ngirente
Independencia
 • Calendata
De Belchica
1 de chulio de 1962
Superficie
 • Total
 • % augua
Mugas
Costas
Posición 144º
26.338 km²
5,3%
893 km
0 km
Población
 • Total
 • Densidat
Posición 91º
7.954.013 (2004 est.)
281 hab/km²
PIB (PPA)
 • Total (2003)
 • PIB per capita
Posición 123º
USD 10.462 millons
USD 1.268
Moneda Franco ruandés ($, RWF)
Chentilicio Ruandés/a[2]
Zona horaria
 • en Verano
UTC+2
UTC+2
Dominio d'Internet .rw
Codigo telefonico +250
Prefixo radiofonico 9XA-9XZ
Codigo ISO 646 / RWA / RW
Miembro de: ONU, UA

Ruanda, oficialment Republica de Ruanda, ye un país sin salida a la mar d'Africa Central que se troba en a Val d'o Gran Rift, an converchen a rechión africana d'os Grans Lacos y Africa Oriental. Se troba a poquez graus a sud de l'ecuador y ye rodiato por Uganda, Burundi, a Republica Democratica d'o Congo y Tanzania.

Ye muit elevau, lo que le da l'embotada de tierra d'os mil pueyos, con a suya cheografía dominada per montanyas a l'ueste y sabana a l'este, con numbrosos lacos en tot o país. Lo clima ye templau a subtropical, con dos estacions pleviosas y dos estacions ixutas cada anyo. Ruanda tien una población de mas de 12,9 millons que vive en 26.338 km2, y ye asinas o país africano continental mas densament poblau. Un millón de personas vive en a suya capital y ciudat mas gran de Kigali.

A población ye choven y predominantment rural; Ruanda tien una d'as poblacions mas chóvens d'o mundo, con una edat promeyo de 19 anyadas d'edat. Os ruandeses provienen d'un solenco grupo cultural y lingüistico, os banyarwanda. Manimenos, adintro d'iste grupo i hai tres subgrupos: os hutu, tutsi y twa. Os twa son un pueblo pigmeu que habita en as selvas y, a ormino, se les considera descendents d'os primers habitants de Ruanda. Os eruditos no son d'alcuerdo sobre os orichens y as diferencias entre os hutu y tutsi; beluns creyen que as diferencias se derivan d'antigas castas socials adintro d'un mesmo pueblo, mientres que atros creyen que os hutu y os tutsis arriboron a lo país per deseparau y de diferents puestos. Lo cristianismo ye a relichión mas gran d'o país; l'idioma prencipal ye lo kinyarwanda, charrau per a mayoría d'os ruandeses, con l'anglés y o francés como idiomas oficials adicionals. L'estau sobirano de Ruanda tien un sistema de gubierno presidencial. Lo suyo president ye Paul Kagame, d'o Frent Patriotico de Ruanda (FPR), que ha amprau servicios de traza ininterrompida dende 2000. En l'actualidat, Ruanda tien baixos livels de corrupción en comparanza con os países vecins, encara que as organizacions de dreitos humans informan d'a represión d'os grupos d'oposición, intimidación y restriccions a la libertat de fabla. Lo país ha estau gubernau per una estricta hierarquía administrativa dende la epoca precolonial; i hai cinco provincias abuegadas per buegas trazadas en 2006. Ruanda ye un d'os tres unicos países d'o mundo con mayoría femenina en o parlamento nacional, os atros dos países son Bolivia y Cuba.

Os cazataires-cosechadors s'establioron en o territorio en as edaz de pietra y fierro, seguius mas tardi per os pueblos bantú. A población se fusionó primer en clans y dimpués en reinos. Lo Reino de Ruanda dominó dende meyaus d'o sieglo XVIII, con os reis tutsi conquerindo a atros militarment, centralizando lo poder y dimpués promulgando politicas anti-hutu. Alemanya colonizó Ruanda en 1884 como parti de l'Africa Oriental Alemana, seguida de Belchica, que invadió en 1916 mientres a Primera Guerra Mundial. Totas dos nacions europeas gobernaron a traviés d'os reis y perpetuoron una politica pro-tutsi. Manimenos, a población hutu se rebeló en 1959, masacroron a numbrosos tutsis y finalment establioron una republica independient dominada per os hutus en 1962 dirichida per o president Grégoire Kayibanda. Un golpe militar de 1973 derrocó a Kayibanda y levó a lo poder a Juvénal Habyarimana, qui mantenió a politica prohutu. Lo Frent Patriotico Ruandés liderau per os tutsis lanzó una guerra civil en 1990. Habyarimana estió asasinau en abril de 1994. As tensions socials esclatoron en o chenocidio ruandés que siguió, en o cual os extremistas hutu matoron a entre 500.000 y 1.000.000 de tutsis y hutus en un lapsus de cient dias. Lo FPR metió fin a lo chenocidio con una victoria militar en chulio de 1994.

A economía en desembolique de Ruanda sufrió muito a radiz d'o chenocidio de 1994, pero dende alavez s'ha fortaleixiu. A economía se basa sobretot en l'agricultura de subsistencia. Lo café y o son os prencipals cautivos comercials d'exportación. Lo turismo ye un sector de rapido creiximiento y agora ye o prencipal chenerador de divisas d'o país. Ruanda ye un d'os dos unicos países en os que os gorilas de montanya se pueden visitar de forma segura, y os vesitants caixan altos pres per os permisos de rastreyo de gorilas. A mosica y a danza son una parti integral d'a cultura ruandesa, en particular os tambors y a danza intore altament coreografiada. As artes y artesanías tradicionals se producen en tot o país, incluyiu l'imigongo, un arte unico feito d'o fiemo de vaca.

Ruanda ha estau gubernada como un sistema presidencial unitario con un parlamento bicameral gubernau per o Frent Patriotico Ruandés dende 1994. Lo país ye miembro de l'Unión Africana, as Nacions Unitas, a Mancomunidat de Nacions, COMESA, OIF y a Comunidat d'Africa Oriental.

  1. (de) Das aktuelle Buch der Allgemeinbildung. 550.000 Daten und Fakten. 10.000 Einzelthemen, Bertelsmann Lexikon Institut, 2003, ISBN 3-577-13530-1, p. 612 - 675
  2. (an) Diccionario ortografico de l'aragonés (Seguntes la Propuesta Ortografica de l'EFA). Versión preliminar. Estudio de Filología Aragonesa. ISSN 1988-8139. Octubre de 2022.

© MMXXIII Rich X Search. We shall prevail. All rights reserved. Rich X Search