Simoniaeth

Prynu a gwerthu breintiau yn yr eglwys Gristnogol yw simoniaeth^[1][2] neu gysegr-fasnach.^[1][3] Gan amlaf mae'r gair yn cyfeirio at farchnadaeth mewn urddau cysegredig a swyddi eglwysig, yn enwedig fel pechod a throsedd sy'n groes i'r gyfraith ganonaidd. Yn ôl diffiniad ehangach mae'n cynnwys masnach mewn unrhyw fraint, bywoliaeth neu ddyrchafiad eglwysig, gan gynnwys maddeuebau a gwrthrychau cysegredig.^[4][5] O ganlyniad i hanes simoniaeth yn yr Eglwys Gatholig, mae deddfau yn erbyn y pechod yn llym iawn. Mae'n bosib i glerigwr sy'n euog o simoniaeth gael ei ysgymuno.^[4]

Arfer brin iawn oedd simoniaeth yng nghyfnod cynnar yr eglwys. Wrth iddi ddod yn gyfoethocach ac yn fwy dylanwadol yn y 4g, dechreuodd yr Eglwys Gatholig werthu urddau eglwysig. Cyfraith Cyngor Chalcedon (451) oedd yr ymgais cyntaf i ymdrin â'r mater. Gwaharddai cysegr-fasnach yn yr esgobaeth, yr offeiriadaeth, a'r ddiaconiaeth. Yn hwyrach fe estynodd y trosedd i gynnwys prynu a gwerthu pob un fywoliaeth eglwysig a phob pryniant ariannol ar yr offeren (ac eithrio'r offrwm awdurdodedig), olewon cysegredig, a bendithiau eraill. Er ei statws anghyfreithlon, lledaenodd yr arfer ac roedd simoniaeth yn rhemp ar draws Ewrop erbyn y 9g a'r 10g.^[6] Simoniaeth enbyd a chyffredin oedd y sbardun pwysicaf i ddiwygiadau'r Babaeth yn y 11g. Llwyddodd y Pab Grigor VII (1073–85) i leihau'r achosion o simoniaeth. Yn ôl cyfraith y Pab Iŵl II (1503) mae modd i simoniaeth annilysu'r etholiad pabaidd. Yn sgil Cyngor Trent yn (1545–63) fe waharddid gwerthu maddeuant a ni cheir gwerthu gwrthrychau cysegredig.^[4] Wedi'r 16g, diflanodd simoniaeth amlwg wrth i'r Eglwys Gatholig golli ei grym, ei gwaddolion a'i heiddo.^[6]

1. ↑ ^{1.0 1.1} Geiriadur yr Academi, [simony].
2. ↑  simoniaeth. Geiriadur Prifysgol Cymru. Adalwyd ar 8 Mawrth 2017.
3. ↑  cysegr-fasnach. Geiriadur Prifysgol Cymru. Adalwyd ar 8 Mawrth 2017.
4. ↑ ^{4.0 4.1 4.2} (Saesneg) Simony yn y Columbia Encyclopedia, 6ed argraffiad. Adalwyd ar Encyclopedia.com ar 8 Mawrth 2017.
5. ↑ (Saesneg) Simony yn The Oxford Companion to British History (Gwasg Prifysgol Rhydychen, 2002). Adalwyd ar Encyclopedia.com ar 8 Mawrth 2017.
6. ↑ ^{6.0 6.1} (Saesneg) simony. Encyclopædia Britannica. Adalwyd ar 8 Mawrth 2017.