Yamak

Bu madde, öksüz maddedir; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. Lütfen ilgili maddelerden bu sayfaya bağlantı vermeye çalışın. (Kasım 2022)

Yamak
Etkin	1768-1804
Bağlılık	Osmanlı İmparatorluğu
Tipi	Yerli Balkan Müslümanları tarafından teşkil edilen yardımcı kuvvet
Görevi	Garnizon Muhafızı

Yamak, Osmanlı askerî teşkilâtında özellikle askerî sınıfların yardımcıları veya adayları için kullanılan bir unvandır. "Yamak" kelimesi, sözlük anlamıyla “yardımcı, çırak, çıraktan sonra gelen işçi” anlamına gelir.^[1]

Ilk Osmanlı askerî gruplarından piyade-müsellem ocaklarının yardımcı, ihtiyat gücü, sonraları da Yeniçeri Ocağı’nda asker adayları, muhafazada kalan yardımcı askerler, savaşlara katılan gönüllü siviller için kullanılmıştır. İmparatorluğun sonraki dönemlerinde yeni yeniçeri birliklerine dönüşen ve sonunda kötü eğitimli ve düşük ücretli garnizon muhafızları hâline gelen Osmanlı kuvvetlerinin^[2] askerî olmayan üyeleriydi.^[3][4]

^[5] Boşnak soyadı Jamaković, "yeniçeri alımı" için Osmanlı teriminden türetilmiştir.^[6]

Yamaklar başlangıçta muharebelerde farklı vazifeler için seferber edilen ya da gönüllü olarak yeniçeri olmak isteyen sivillerdi. Osmanlı İmparatorluğu, hudut kalelerindeki garnizonlara yeniçeri kuvvetleri atama pratiğine sahipti. Yeniçerilerle ilişkisi olan yerel ustalara, yeniçerilere yardım ettikleri için yamak denilmiştir.^[5] Sonunda, bilhassa Boğaziçi, Karadeniz ve Tuna'daki garnizonlarda, düşük ücretli ve eğitimli Müslüman garnizon muhafızları hâline geldiler.^[7] Bu nedenle bazı kaynaklarda yeniçeri hudut muhafızları olarak geçmektedir.^[8] 1768'de Rusya'ya karşı mücadele için birliklerin seferber edilmesi esnasında Saraybosna'da 1.000 yamak toplandı ve bir Rus müttefiki olan Karadağ'a gönderildi.^[9]

18. asrın sonunda ve 19. asrın başında bir huzursuzluk ve ıslahatlara mukavemet kaynağı oldular.^[7] İl garnizonlarında tekrarlanan bir kalıp vardı. Az sayıdaki faal yeniçerilere yardım eden yamakların sayısı, bu pozisyonun sağladığı iş imkânları nedeniyle artıyordu. Yakında sayıları garnizonun onları destekleyemeyeceği kadar büyüyecekti, öyle ki birçoğu bir terör saltanatı tesis ederek köylülere ve toprak sahiplerine sefalet getirmek için kırsala taşınacaktı. Bu tür yamaklar, dahi denilen önderlerini takip ederek devlet vazifelilerinin ve hattâ padişahın emirlerine riayet etmediler.^[10] Bu, temelde 19. asrın başlarında Birinci Sırp Ayaklanmasına (1804–13) sebep olan Sırbistan'daki vaziyetti. Semendire Sancağı (günümüz Sırbistan'ında) dört yamak kumandanı tarafından idare ediliyordu.^[11]

1. ^ History of the Ottoman Empire and Modern Turkey: Volume 2, Reform, Revolution, and Republic: The Rise of Modern Turkey 1808-1975. Cambridge University Press. 27 Mayıs 1977. s. 517. ISBN 978-0-521-29166-8. yamak: auxiliary soldier 
2. ^ An Economic and Social History of the Ottoman Empire. Cambridge University Press. 1 Mayıs 1997. s. 91. ISBN 978-0-521-57456-3. 11 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2022. 
3. ^ A Shared World: Christians and Muslims in the Early Modern Mediterranean. Princeton University Press. 2000. s. 90. ISBN 0-691-00898-1. yamak ( literally, recruit )  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
4. ^ The Decline and Fall of the Ottoman Empire. Faber & Faber. 19 Mayıs 2011. s. 1960. ISBN 978-0-571-27908-1. yamak: Young janissary mercenaries  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
5. ^ ^{a b} Forging Urban Solidarities: Ottoman Aleppo 1640-1700. BRILL. 2010. s. 271. ISBN 978-90-04-16907-4. 11 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2022.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
6. ^ Essays on Islamic Civilization: Presented to Niyazi Berkes. Brill Archive. 1976. s. 254. ISBN 90-04-04464-7. Jamakovi6 ( < Osm. yamak : janissary recruit) 
7. ^ ^{a b} Ottoman Wars: An Empire Besieged. Routledge. 14 Ocak 2014. s. 64. ISBN 978-1-317-88403-3. 11 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2022.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
8. ^ Studies on Ottoman Social and Political History: Selected Articles and Essays. BRILL. January 2002. s. 427. ISBN 90-04-12101-3. 11 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2022. He became a yamak (janissary border guard) and gained popularity among the troops at Vidin. Eventually the Belgrade yamaks forced out of that city joined Pasvanoglu too. Even the janissary corps in Istanbul was friendly to him.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
9. ^ Izabrana djela. Veselin Masleša. 1985. s. 169. 11 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2022. Када се скупљала војска против Руса отишло је 1768. из Сарајева 1000 јамака на руску савезницу Црну Гору. 
10. ^ Southeastern Europe Under Ottoman Rule, 1354-1804. University of Washington Press. 1977. s. 242. ISBN 978-0-295-96033-3.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
11. ^ War and Society in East Central Europe: The first Serbian uprising 1804-1813. Brooklyn College Press. 1982. s. 75. ISBN 978-0-930888-15-2. The yamaks ruled Serbia much as the Ottoman military had ruled in Algiers almost two centuries