2 results found for: “Russian_Ruble”.

Main result

Qrim tatarlari

Qrim tatarlari (qrim tatarcha: Къырымтатарлар) yoki Qrimliklar (qrim tatarcha: Къырымлылар) Qrimda tugʻilgan turkiy etnik guruh va millat. Qrim tatarlarining vujudga kelishi, shakllanishi va etnogenezi 13-17-asrlarda sodir boʻlib, 10-asrda Qrimda paydo boʻlgan kumanlarni Qrimda qadim zamonlardan beri yashab kelgan va asta-sekin tatarizatsiyaga uchragan boshqa xalqlar, shu jumladan yunonlar, italyanlar bilan birlashtirgan, armanlar, gotlar, sarmatlar va boshqalar iborat hisoblanadi. Qrim tatarlari etnogenez davridan to 19-asr oʻrtalarigacha Qrim aholisining koʻp qismini, 19-asr oxirigacha esa eng katta etnik aholini tashkil qilgan. Rossiya Imperiyasi 1783—1900-yillar oraligʻida jismoniy zoʻravonlik, qoʻrqitish, majburan koʻchirish va qonuniylashtirilgan kamsitish usullari yordamida Qrim tatarlarini Qrim hududidan tozalashga urindi. Turli xil qiynoqlar taʼsirida Tatarlar Qrimdan hijrat qilishdi. Biroq, bu Qrim-tatar madaniy unsurlarini (hech boʻlmaganda Romanovlar sulolasi davrida) butunlay yoʻq qilishga olib kelmadi, ammo Sovetlar davrida Qrim tatarlari Qrim yarim orolidan deyarli butunlay haydalgan. Qrim Ikkinchi jahon urushi davrida Berlin-Rim oʻqi kuchlaridan qaytarib olingandan soʻng deyarli darhol 1944-yil may oyida SSSR Davlat mudofaa qoʻmitasi Qrimdan barcha qrim tatarlarini, shu jumladan Sovet Armiyasida xizmat qilgan qrim tatarlarining oilalarini boshqa oʻlkalarga deportatsiya qilishni buyurdi. Deportatsiya qilinganlar poyezd va vagonlarda Markaziy Osiyoga, birinchi navbatda Oʻzbekistonga olib ketilgan. Qrim tatarlari deportatsiyalar natijasida oʻz aholisining 18-46 foizini yoʻqotgan. 1967-yildan boshlab bir necha kishiga Qrimga qaytishga ruxsat berildi va 1989-yilda Sovet Ittifoqi Oliy Kengashi Qrim tatarlarining oʻz vatanlaridan koʻchirilishini gʻayriinsoniy va qonunsizlik deb qoraladi, biroq 1989-yilda tatarlarning toʻliq qaytish huquqi siyosatga aylangunga qadar faqat kichik bir qismi qaytishga muvaffaq boʻldi. Yevropa Ittifoqi va xalqaro tub aholi guruhlari ularning mahalliy xalq maqomida bahslashmaydi va ular 2014-yildan boshlab rasman Ukrainaning tub xalqi sifatida tan olingan. Hozirgi Rossiya maʼmuriyati ularni „milliy ozchilik“ deb hisoblaydi, lekin mahalliy xalq emas va ular Qrimning asosiy xalqi ekanligini inkor etishda davom etmoqda, garchi Sovet Ittifoqi ularni deportatsiya qilinishidan va keyinchalik Qrim Avtonom Sovet Sotsialistik Respublikasi (Qrim ASSR) tarqatib yuborilishidan oldin mahalliy deb hisoblagan. Bugungi kunda Qrim tatarlari Qrim aholisining taxminan 15% ni tashkil qiladi. Turkiya va Oʻzbekistonda qrim-tatar diasporasi saqlanib qolgan. Qrim tatarlari 1991-yildan beri Vakil qilinmagan Millatlar va xalqlar tashkiloti (UNPO) aʼzosi hisoblanadi.