Michelson-Morley-Experiment

S Michelson-Morley-Experimänt isch e füsikalischs Experimänt gsi, wo dr dütsch-amerikanisch Füsiker Albert Abraham Michelson 1881 z Potsdam und denn zämme mit em amerikanische Chemiker Edward Morley in ere verfiinerete Form 1887 z Cleveland im US-Bundesstaat Ohio gmacht het.^{[1] [2]}

S Ziil vom Michelson-Morley-Experimänt isch s gsii, d Gschwindigkäit relativ zum Liechtäther vo dr Ärde uf irer Baan um d Sunne noochzwiise, oder andersch gsäit, d Gschwindigkäit vom Äther relativ zur Ärde („Ätherwind“). Bim Liechtäther het es sich um e hüpothetischs Medium ghandlet, wo d Liechtwälle sich in em wurde usbräite, analog zu Wasserwälle im Wasser und Schallwälle in dr Luft. S Experimänt het as Resultat ghaa, ass die ooberi Gränze für die relativi Gschwindigkäit 5-8 km/s isch. Das het bewiise, ass d „Beweegig gegen e Äther“ käi Iifluss uf d Gschwindigkäit vom Liecht het, denn dä Wärt isch vil z chlii gsi, für dass men en mit em „Ätherwind“, wo mä gsuecht het, hät chönne in Verbindig bringe. S Michelson-Morley-Experimänt het zämme mit andere Experimänt wie das vom Fizeau oder das vom Trouton und Noble dütlig d Broblematik vo dr Ätherfüsik im 19. Joorhundert ufdeggt. Erst die spezielli Relatiwidäätstheorii, wo din uf e bevorzugts Bezuugssüsteem wie dr Äther verzichdet wird, het die chönne lööse. Dorum gältet s Michelson-Morley-Experimänt as äins vo de bedütendste Experimänt in dr Gschicht vo dr Füsik – e „Experimentum Crucis“.^[3][4]

Das Experimänt isch sit denn mit de verschiidenste Technike und mit Gnauikäite, wo wääsentlig hööcher si, immer wider emol widerhoolt worde. Mä het im Raame vo dr Mässgnauigkäit Nullresultat überchoo und eso d Resultaat vom ursprünglige Experimänt bestäätigt. Mä het relativi Abwiichige vo dr Liechtgschwindigkäit vom Wärt vo dr Liechtgschwindigkäitskonstante in dr Gröössenornig vo 10⁻¹⁷ chönne usschliesse.^[5][6]

1. ↑ Michelson, A. A.: Wikisource: The Relative Motion of the Earth and the Luminiferous Ether. In: American Journal of Science. Band 22, 1881, S. 120–129.  Siehe auch deutsche Übersetzung: Michelson, A. A.: Die Relativbewegung der Erde gegen den Lichtäther. In: Die Naturwissenschaften. Band 19, Nr. 38, 1931, S. 779–784, doi:10.1007/BF01528662. 
2. ↑ Michelson, A. A., Morley, E.W.: Wikisource: On the Relative Motion of the Earth and the Luminiferous Ether. In: American Journal of Science. Band 34, 1887, S. 333–345.  Lueg au die dütschi Übersetzig vo dr 1881- und 1887-Aarbed (Onläin).
3. ↑ z. B. „One of the most famous optical experiments ever performed.“ („Eines der berühmtesten Optik-Experimente, die jemals ausgeführt wurden“), Swenson, Artikel Michael Morley Experiment in Lerner, Trigg (Hrsg.) Encyclopedia of Physics, VCH 1990
4. ↑ Albert Einstein, Leopold Infeld Evolution der Physik, Rowohlt Verlag, 1956, S. 118
5. ↑ Eisele, Ch.; Nevsky, A. Yu.; Schiller, S.: Laboratory Test of the Isotropy of Light Propagation at the 10⁻¹⁷ level. In: Physical Review Letters. 103, Nr. 9, 2009, S. 090401
6. ↑ Herrmann, S.; Senger, A.; Möhle, K.; Nagel, M.; Kovalchuk, E. V.; Peters, A.: Rotating optical cavity experiment testing Lorentz invariance at the 10⁻¹⁷ level. In: Physical Review D. 80, Nr. 100, 2009, S. 105011