Notitia Dignitatum

Ar follenn *Dux Britannarium*
diwar-benn Breizh-Veur

An Notitia Dignitatum zo un dastumad eus ar c'hargoù ofisiel en Impalaeriezh roman, en he div lodenn, en arme koulz hag er gevredigezh, savet gant un den dizanv er V^vet kantved. Hennezh eo ar skrid a zo diazez an anaoudegezh eus an arme roman war-dro dibenn an Impalaeriezh.

Unan eus an nebeudig dielloù a chom diwar-lerc'h ar gouarnamant roman eo. Deskrivañ a ra penaos e oa aozet melestradurezh an impalaeriezhioù roman, hini ar C'hornôg evel hini ar Reter, ha reiñ a ra ur roll eus miliadoù ag ofisoù, eus lez an impalaer betek live ar proviñsoù. Peurliesañ e soñjer e klot gant ar pezh a oa er bloavezhioù 420 evit Impalaeriezh roman ar C'hornôg, hag er bloavezhioù 400 evit Impalaeriezh roman ar Reter. Koulskoude ne c'haller reiñ deiziad asur ebet, rak meur a gudenn a sav ha mankoù zo.

Un nebeud eilennoù eus ar XV^vet hag eus ar XVI^vet kantvedoù zo, ouzhpenn un eilenn skeudennaouet a voe graet e 1542. Kement eilenn anavezet eus an diell-mañ, a voe savet e diwezh an Impalaeriezh roman en un doare eeun pe zieeun, a zeu eus Codex Spirensis levraoueg kuzul-chalonied Iliz-veur Speyer e 1542 ; kollet e voe ar skrid orin-se kent 1672 ha n'eo ket bet adkavet.
Ennañ e kaved un dastummad dielloù prizius, an Notitia o vezañ an hini diwezhañ ha brasañ anezhe gant 164 fajenn, a oa unan en o zouez eus an IX^vet kantved.
An ardamezioù a skeudennaou dornskrid an Notitiae a vefe eilennoù eus re Codex Spirensis kollet. An eilenn bouezusañ anezhañ a voe savet evit Pietro Donato e 1436, ha skeudennaouet gant Peronet Lamy.

Evit pep hanterenn eus an impalaeriezh e tibun an Notitia an holl 'uhelgargoù' (da lâret eo ofisoù), alies gant al lec'h m'edont ha zoken o officium resis (an implijidi war-bouez ar re izelañ).
Listenniñ a ra :

kargidi eus al lez, en o zouez an uhelgargidi uhelañ evel ar brefeded praetorian ;
vikelioù ha gouarnerien ar proviñsoù, rannet dre brefetioù praetorian hag eskoptioù ;
kommandanted an arme (magistri militum, comites rei militaris, duces), gant o zitloù klok hag al lec'h m'edo o rejimantoù.