Akson

Akson (grč. ἄξων - áxōn, axis = osovina) ), je izdužena, vitka projekcija nervnih ćelija ili neurona, koji obično vodi električni impuls od tijela neurona. Mijelinski aksoni su poznati kao nervna vlakna. Funkcija aksona je prijenos informacija između različitih neurona ili između njih i mišića i žlijezda, odnosno efektora. U nekim čulnim neuronima (pseudounipolarni neuroni), kao što su oni za dodir i toplinu, električni impuls putuje duž aksona iz periferije u ćeliju, a iz tijela ćelije do kičmene moždine uz drugu granu istog aksona . Poremećaj funkcije aksona uzrokuje mnoge naslijedne i stečene neurološke poremećaje koji mogu uticati i na periferne i na i centralne neurone.

Aksoni se svrstavaju je jedan dva tipa protoplazmatskih izbočina iz tijela neuronske ćelije, a drugi uključuje dendrite. Aksoni se razlikuju od dendrita po nekoliko funkcija, uključujući i

• oblik (dendriti su često konusni, dok aksoni obično održavaju konstantan radijus),
• dužinu (dendriti su ograničeni na male regije oko ćelijskog tijela, dok aksoni mogu biti mnogo duži), i
• funkciju (dendriti obično primaju signale dok ih aksoni obično prenose). Međutim, sva ovi pravila imaju i izuzetke.^[1][2][3]

Neke vrste neurona nemaju aksona i signale prenose preko svojih dendrita. Nijedan neuroni nema po više od jednog aksona. Međutim, u beskičmenjaka, kao što su insekti ili pijavice, akson se ponekad sastoji od nekoliko regija koje funkcioniraju više ili manje međusobno nezavisno. Većina aksona se grana, u nekim slučajevima vrlo obilno.^[4]

Aksoni se povezuju sa drugim ćelijama – obično drugim neuronima, ali ponekad sa mišićmim ili žlijezdanim ćelijama, preko poveznica zvanih sinapse. Na sinapsama, membrane aksona usko graniče sa membranom ciljne ćelije, a posebne molekulske strukture služe za prijenos električnih ili elektrohemijskih signala preko sinapsne pukotine. Neki sinapsni spojeva se javljaju na pola puta duž aksona kao proširenja a nazivaju -ovi se nazivaju en passant ("u prolazu") sinapse. Ostale sinapse se javljuju kao vrhovi na krajevima aksonskih grana. Jedan aksona, sa svim svojim ograncima uzetim zajedno, može oživčavati više dijelova mozga i stvarati hiljade tisuće sinaptičkih terminala.^[5][6][7][8]

1. ^ Pritchard T. E., Alloway D. (1999): Medical neuroscience. Hayes Barton Press, ISBN 978-1-59377-200-0:http://books.google.com/books/about/Medical_neuroscience.html?id=m7Y80PcFHtsC^{[mrtav link]}.
2. ^ Butler A. B., Hodos W. (2005): Comparative vertebrate neuroanatomy: evolution and adaptation. Wiley-Blackwell, ISBN 978-0-471-21005-4.
3. ^ Hadžiselimović R., Maslić E. (1999): Osnovi etologije – Biologija ponašanja životinja i ljudi. Sarajevo Publishing, Sarajevo, ISBN 9958-21-091-6.
4. ^ Yau, KW (1976). "Receptive fields, geometry and conduction block of sensory neurons in the CNS of the leech". J. Physiol. Lond. 263 (3): 513–538. doi:10.1113/jphysiol.1976.sp011643. PMC 1307715. PMID 1018277.
5. ^ Hall J. E., Guyton A. C. (2006): Textbook of medical physiology, 11th edition. Elsevier Saunders, St. Louis, Mo, ISBN 0-7216-0240-1.
6. ^ Međedović S., Maslić E., Hadžiselimović R. (2000): Biologija 2. Svjetlost, Sarajevo, ISBN 9958-10-222-6.
7. ^ Warrell D. A., Cox T. M., Firth J. D. (2010) The Oxford Textbook of Medicine] (5th ed.). Oxford University Press
8. ^ Greenstein B., Greenstein A. (2002): Color atlas of neuroscience – Neuroanatomy and neurophysiology. Thieme, Stuttgart – New York, ISBN 9783131081711.