Francuska revolucija

Ovaj članak ili neki od njegovih odlomaka nije dovoljno potkrijepljen izvorima (literatura, veb-sajtovi ili drugi izvori). Ako se pravilno ne potkrijepe pouzdanim izvorima, sporne rečenice i navodi mogli bi biti izbrisani. Pomozite Wikipediji tako što ćete navesti validne izvore putem referenci te nakon toga možete ukloniti ovaj šablon.

Francuska revolucija (francuski: Révolution française) bio je period dalekosežnih društvenih i političkih nemira u Francuskoj od 1789. do 1799. godine^[1] i bio je dijelom prenesen na Napoleona tokom kasnijeg proširenja Francuskog carstva. Revolucija je zbacila monarhiju i uspostavila republiku nakon nasilnog perioda političkih prevrtanja koje je na kraju kulminiralo Napoleonovom diktaturom koja je dovela mnoge principe u Zapadnu evropu i šire. Inspirisana liberalnim i radikalnim idejama, Francuska revolucija je temeljno promijenila tok moderne historije izazivajući globalni pad apsolutnih monarhija koje su zamijenjene republikama i liberalnim demokratijama. Preko Revolucionarnih ratova, Francuska revolucija je pokrenula talas globalnih sukoba od Kariba do Bliskog istoka. Historičari je smatraju jednim od najvažnijih događaja u ljudskoj historiji.

Uzroci izbijanja Francuske revolucije su složeni i još uvijek se raspravljaju među historičarima. Nakon Sedmogodišnjeg rata i Američkog rata za nezavisnost, francuska vlada je bila duboko u dugovima te je pokušala da obnovi finansijsko stanje putem povećanja poreza. Godine loših žetvi su dovele do revolucije koja je rasplamsala ogorčenost prema privilegijama koje su uživali sveštenici i plemstvo. U maju 1789. godine na sazivu skupštine staleža formulisani su zahtjevi za promjenu u smislu prosvjetiteljskih ideala. Tokom prve godine revolucije pripadnici trećeg staleža su preuzeli kontrolu nakon pada Bastilje donoseći Deklaraciju o pravima čovjeka i građanina, a maršem na Versailles primorali su kralja da ga zauvijek napusti. Centralni događaj u prvoj godini revolucije bio je ukidanje feudalizma i starih pravila i privilegija. Sljedećih nekoliko godina vodila se politička borba između liberala i desničarskih pristalica monarhije kako bi zaustavili velike reforme. Francuska se naglo transformisala u demokratsko i sekularno društvo koje je imalo slobodu vjeroispovijesti, legalne razvode braka, dekriminalizaciju istospolnih zajednica te zagarantovana građanska prava svim jevrejima i crncima. U junu 1792. godine proglašena je republika nakon francuske pobjede kod Valmija. To je dovelo do pogubljenja Luja XVI u januaru 1793. godine, što je dovelo do osude međunarodne zajednice.

Vanjske prijetnje su oblikovale tok revolucije. Početkom 1792. godine započeli su Revolucionarni ratovi koji su konačno omogućili Francuskoj osvajanje Apeninskog poluostrva i većine teritorija zapadno od rijeke Rajne. Popularna agitacija je značajno radikalizirala revoluciju što je kulminiralo usponom Maksimilijena Robespierra i jakobinaca. Diktatura koju je nametnuo Komiteta javnog spasa tokom Jakobinske diktature od 1793. do 1794. godine, uspostavila je kontrole cijena hrane i drugih stvari, ukinula ropstvo u francuskim kolonijama i dekristijanizirala društvo stvarajući novi kalendar te protjerujući religijske ličnosti osiguravajući time granice nove republike. Procjenjuje se da je od 16.000 do 40.000 civila ubijeno kao rezultat presuda revolucionarnih sudova tokom trajanja Jakobinske diktature. Nakon Termidorske reakcije, izvršno vijeće, poznato kao Direktorij, 1795. godine preuzelo je kontrolu nad Francuskom. Tokom vladavine Direktorija suspendovani su izbori, odbačen dug, finansijska nestabilnost i progoni protiv katoličkog sveštenstva, a značajna vojna osvajanja su prožeta optužbama za korupciju. Ovaj direktorij je srušen u državnom udaru koji je predvodio Napoleon Bonaparte 1799. godine. Napoleon, koji je postao heroj revolucije preko svoje vojne kampanje, je uspostavio konzulat i Prvo Francusko carstvo postavljajući time binu za širi globalni sukob poznat kao Napoleonovi ratovi.

Tako je nastala moderna era u sjeni Francuske revolucije. Gotovo svi budući revolucionarni pokreti su se osvrtali na Francusku revoluciju kao njihovog prethodnika. Njene centralne fraze i kulturni simboli, kao što su La marsellaise i sloboda, jednakost, bratstvo, su izazvali velike potrese u modernoj historiji. Ove vrijednosti i institucije Francuske revolucije dominiraju francuskom politikom do današnjih dana. Francuski historičar François Aulard komentariše:

"Revolucija je suzbila feudalni sistem i emancipaciju pojedinca te ukinula privilegiju plemenitog porijekla, uspostavila jednakost, pojednostavila život... Francuska revolucija se razlikovala od drugih revolucija zbog toga što korist nije imala samo Francuska nego čitavo čovječanstvo."

Globalno, revolucija je ubrzala rast republika i demokratije. Postala je centralna tačka u razvoju svih modernih političkih ideologija, što je dovelo do širenja liberalizma, radikalizma, nacionalizma, socijalizma, feminizma i sekularizma. Revolucija je također svjedočila rađanju totalnog rata organiziranjem svih resursa Francuske i života građana s ciljem vojnih osvajanja. Glavni dokumenti revolucije, kao što su Deklaracija o pravima čovjeka i građanina, proširili su ljudska prava uključivanjem prava žena i robova, što je dovelo do pokreta za abolicionizam i univerzalnog prava glasanja u narednom stoljeću.

1. ^ "French Revolution | History, Summary, Timeline, Causes, & Facts | Britannica". www.britannica.com (jezik: engleski). 14. 7. 2023. Pristupljeno 3. 8. 2023.