Iterbij

Iterbij,  ₇₀Yb

Iterbij u periodnom sistemu
↓                                                                     ↓                                                             →                                                             →
Hemijski element, Simbol, Atomski broj	Iterbij, Yb, 70
Serija	Lantanoidi
Grupa, Perioda, Blok	La, 6, f
Izgled	srebrenobijeli metal
CAS registarski broj	7440-64-4
Zastupljenost	2,5 · 10-4[1] %
Atomske osobine
Atomska masa	173,045(10)[2][3] u
Atomski radijus (izračunat)	175 (222) pm
Kovalentni radijus	187 pm
Van der Waalsov radijus	- pm
Elektronska konfiguracija	[Xe] 4f146s2
Broj elektrona u energetskom nivou	2, 8, 18, 32, 8, 2
1. energija ionizacije	603,4 kJ/mol
2. energija ionizacije	1174,8 kJ/mol
3. energija ionizacije	2417 kJ/mol
Fizikalne osobine
Agregatno stanje	čvrsto
Kristalna struktura	kubična plošno centrirana
Gustoća	6973 kg/m3 pri 298,15[4] K
Magnetizam	paramagnetičan (Χm = 3,4 · 10−5)[5]
Tačka topljenja	1097 K (824 °C)
Tačka ključanja	1703[6] K (1430 °C)
Molarni volumen	24,84 · 10-6 m3/mol
Toplota isparavanja	159[6] kJ/mol
Toplota topljenja	7,6 kJ/mol
Pritisak pare	395 Pa pri 1097 K
Brzina zvuka	1590 m/s pri 293,15 K
Specifična toplota	150 J/(kg · K)
Specifična električna provodljivost	4 · 106 S/m
Toplotna provodljivost	39 W/(m · K)
Hemijske osobine
Oksidacioni broj	2, 3
Elektrodni potencijal	-2,22 V (Yb3+ + 3e- → Yb)
Elektronegativnost	1,1 (Pauling-skala)
Izotopi
Izo RP t1/2 RA ER (MeV) PR 168Yb 0,13 % Stabilan 169Yb sin 32,026 d ε 0,909 169Tm 170Yb 3,05 % Stabilan 171Yb 14,3 % Stabilan 172Yb 21,9 % Stabilan 173Yb 16,12 % Stabilan 174Yb 31,8 % Stabilan Parts per million 175Yb sin 4,185 d β- 0,470 175Lu 176Yb 12,7 % Stabilan
Sigurnosno obavještenje
Oznake upozorenja F Lahko zapaljivo Xn Štetno
Obavještenja o riziku i sigurnosti	R: 11-20/21/22 S: 16-33-36
Ako je moguće i u upotrebi, koriste se osnovne SI jedinice. Ako nije drugačije označeno, svi podaci dobijeni su mjerenjima u normalnim uvjetima.

Iterbij je hemijski element sa simbolom Yb i rednim brojem 70. U periodnom sistemu nalazi se u grupi lantanoida te se stoga ubraja u metale rijetkih zemlji. Poput ostalih lantanoida, on je srebreno-sjajni teški metal. Osobine iterbija ne slijede kontrakciju lantanoida, a zbog svoje elektronske konfiguracije ovaj element ima značajno manju gustoću kao i niže temperature topljenja i ključanja od susjednih elemenata u periodnom sistemu.

Iterbij je otkrio Jean Charles Galissard de Marignac 1878. godine prilikom proučavanja minerala gadolinita. Kasnije, 1907. godine, Georges Urbain, Carl Auer von Welsbach i Charles James, nezavisno jedan od drugog, uspjeli su iz Marignacovog iterbija izdvojiti još jedan element, lutecij. Welbach je za ime novog elementa predlagao aldebaranij, međutim ipak je nakon dugih rasprava i protivno njegovoj volji, zadržano današnje ime iterbij.

U tehničkom pogledu element i njegovi spojevi koriste se u vrlo malehnim količinama, uglavnom zbog vrlo složenog načina njegovog odvajanja od drugih lantanoida, između ostalog koristi se kao dotirajuće sredstvo za lasere na bazi itrij-aluminij granata. Iterbij(III)-hlorid i iterbij(II)-jodid su reagensi koji se koriste u raznim organskim reakcijama sinteze.

1. ^ Greška kod citiranja: Nevaljana oznaka <ref>; nije naveden tekst za reference s imenom Harry H. Binder
2. ^ Greška kod citiranja: Nevaljana oznaka <ref>; nije naveden tekst za reference s imenom CIAAW
3. ^ Greška kod citiranja: Nevaljana oznaka <ref>; nije naveden tekst za reference s imenom IUPAC
4. ^ Greška kod citiranja: Nevaljana oznaka <ref>; nije naveden tekst za reference s imenom Greenwood
5. ^ Greška kod citiranja: Nevaljana oznaka <ref>; nije naveden tekst za reference s imenom Weast
6. ^ ^{a b} Greška kod citiranja: Nevaljana oznaka <ref>; nije naveden tekst za reference s imenom Zhang