Torij

Torij,  ₉₀Th

Torij u periodnom sistemu
↓                                                                     ↓                                                             →                                                             →
Hemijski element, Simbol, Atomski broj	Torij, Th, 90
Serija	Aktinoidi
Grupa, Perioda, Blok	Ac, 7, f
Izgled	srebrenasto bijeli
Zastupljenost	0,0011[1] %
Atomske osobine
Atomska masa	232,0377[2] u
Atomski radijus (izračunat)	179,8 (-) pm
Kovalentni radijus	206±6 pm
Van der Waalsov radijus	- pm
Elektronska konfiguracija	[Rn] 6d27s2
Broj elektrona u energetskom nivou	2, 8, 18, 32, 18, 10, 2
1. energija ionizacije	578 kJ/mol
2. energija ionizacije	1110 kJ/mol
3. energija ionizacije	1930 kJ/mol
4. energija ionizacije	2780 kJ/mol
Fizikalne osobine
Agregatno stanje	čvrsto
Mohsova skala tvrdoće	3
Kristalna struktura	kubična plošno centrirana
Gustoća	11724[3] kg/m3
Magnetizam	paramagnetičan[4]
Tačka topljenja	2028[3] K (1755 °C)
Tačka ključanja	5061[3] K (4788 °C)
Molarni volumen	19,80 · 10-6 m3/mol
Toplota isparavanja	514 kJ/mol
Toplota topljenja	16,1 kJ/mol
Pritisak pare	1000 Pa pri 3683 K
Brzina zvuka	2490 m/s pri 293,15 K
Specifična toplota	120 J/(kg · K)
Specifična električna provodljivost	6,67 · 106 S/m
Toplotna provodljivost	54 W/(m · K)
Hemijske osobine
Oksidacioni broj	4, 3, 2, 1
Oksid	ThO2
Elektronegativnost	1,3 (Pauling-skala)
Izotopi
Izo RP t1/2 RA ER (MeV) PR 227Th sin 18,72 d α 6,146 223Ra 228Th sin 1,9131 a α 5,520 224Ra 229Th sin 7880 a α 5,168 225Ra 230Th sin 75.380 a α 4,770 226Ra SR (10−11 %) 231Th sin 25,52 h β− 0,389 231Pa α (10−8 %) 4,213 227Ra 232Th 100 % 1,405 · 1010 a α 4,083 228Ra SR (10−9 %)
Sigurnosno obavještenje
Oznake upozorenja Oznaka upozorenja nepoznata[5]
Obavještenja o riziku i sigurnosti	R: / S: /
Ostala upozorenja
Radioaktivnost
Radioaktivni element
Ako je moguće i u upotrebi, koriste se osnovne SI jedinice. Ako nije drugačije označeno, svi podaci dobijeni su mjerenjima u normalnim uvjetima.

Torij (latinski - thorium) jeste hemijski element sa simbolom Th i atomskim brojem 90. On je radioaktivni aktinoidni metal i jedan od samo tri radioaktivna elementa koji se mogu naći u prirodi u nešto većoj količini kao primordijalni element (druga dva su bizmut i uranij).^[a] Otkrio ga je norveški mineralog Morten Thrane Esmark 1828. godine, a identificirao švedski hemičar Jacob Berzelius, koji mu je i dao ime po nordijskom božanstvu munja Thoru.

Atom torija ima 90 protona i 90 elektrona, od koji su četiri valentni elektroni. Metal torija je srebrenast, a jako potamni ako je izložen zraku. On je neznatno radioaktivan: njegovi svi poznati izotopi su nestabilni, a šest izotopa se javlja u prirodi (²²⁷Th, ²²⁸Th, ²³⁰Th, ²³¹Th, ²³²Th i ²³⁴Th) koji imaju vrijeme poluraspada između 25,52 sati i 14,05 milijardi godina. Izotop torij-232 koji ima 142 neutrona je najstabilniji među svim izotopima torija, te sačinjava gotovo sav prirodni torij, dok se ostalih pet prirodnih izotopa javlja samo u tragovima. On se raspada vrlo sporo putem alfa raspada na radij-228, započinjući lančani raspad pod nazivom torijeva serija koja završava izotopom olova-208. Smatra se da torija ima od tri do četiri puta više od uranija u Zemljinoj kori, a uglavnom se rafinira iz monacitnog pijeska kao nusproizvod izdvajanja rijetkih zemnih metala.

Torij se nekada često koristio kao izvor osvjetljenja kao mrežica za gasne lampe i kao materijal za legiranje, međutim ova praksa je postepeno prestala zbog porasta svijesti o njegovog radioaktivnosti. Torij se koristio i kao element za legiranje u nepotrošnim TIG elektrodama za zavarivanje. On je i dalje ostao popularan kao materijal za visokokvalitetnu optiku i naučne instrumente. Torij i uranij su jedina dva radioaktivna elementa koji imaju značajnije i obimnije komercijalne upotrebe koje se ne zasnivaju na njihovoj radioaktivnosti. Za torij se predviđa da će moći zamijeniti uranij kao gorivo u nuklearnim reaktorima, međutim do danas je napravljeno samo nekoliko torijskih reaktora.

1. ^ Greška kod citiranja: Nevaljana oznaka <ref>; nije naveden tekst za reference s imenom binder
2. ^ Greška kod citiranja: Nevaljana oznaka <ref>; nije naveden tekst za reference s imenom iupac
3. ^ ^{a b c} Greška kod citiranja: Nevaljana oznaka <ref>; nije naveden tekst za reference s imenom gestis
4. ^ Greška kod citiranja: Nevaljana oznaka <ref>; nije naveden tekst za reference s imenom crc
5. ^ EU ovaj element još uvijek nije stavila na spisak opasnih elemenata, međutim trenutno nije moguće pronaći pouzdani izvor ili literaturu o opasnim svojstvima ove supstance. Radioaktivnost ne spada u opasna svojstva koja se ovdje navode.
6. ^ Greška kod citiranja: Nevaljana oznaka <ref>; nije naveden tekst za reference s imenom hoffmandc

Greška kod citiranja: <ref> oznake postoje za grupu pod imenom "lower-alpha", ali nije pronađena pripadajuća <references group="lower-alpha"/> oznaka, ili zatvarajući </ref> nedostaje