Abchasia

Abchasia

Math	tiriogaeth ddadleuol
Prifddinas	Sukhumi
Poblogaeth	245,246
Cylchfa amser	UTC+03:00
Daearyddiaeth
Gwlad	Georgia, Gweriniaeth Abchasia
Arwynebedd	8,665 km²
Gerllaw	Y Môr Du
Yn ffinio gyda	Crai Krasnodar, Karachay-Cherkessia, Samegrelo-Zemo Svaneti
Cyfesurynnau	43.15°N 41°E
Ffeiliau perthnasol ar Comin
[golygwch ar Wicidata]

Mae Abchasia neu Abcasia^[1] (ynganer yr 'ch' fel yr ech Gymraeg: Abchaseg: Аԥсны, Apsny, IPA: [apʰsˈnɨ]; Georgeg: აფხაზეთი, apkhazeti, IPA: [ɑpʰxɑzɛtʰi]; Rwsieg: Абха́зия, tr. Abkhaziya, IPA: [ɐˈpxazʲɪjə]; Saesneg: Abkhazia) yn wladwriaeth sofran hunan-ddatganedig sy'n cael ei chydnabod gan y mwyafrif o wledydd fel un o weriniaethau ymreolaethol Georgia.^{[2][3][4][5][6]} Mae wedi ei lleoli yn Ne'r Cawcasws ar arfordir dwyreiniol y Môr Du, i'r de o fynyddoedd y Cawcasws Fwyaf yng ngogledd-orllewin Georgia. Mae'n cynnwys 8,660 cilomedr sgwâr (3,340 metr sgwâr) ac mae ganddi boblogaeth o oddeutu 245,246 (2018). Prifddinas y wlad yw Sukhum (Rwsieg), neu Aqua mewn Abchaseg a Suchumi mewn Geogrieg.

Mae statws Abchasia yn fater canolog yn y gwrthdaro rhwng Georgia ac Abchasia, a'r berthynas rhwng Georgia a Rwsia. Mae'r Abchasia fel endid yn cael ei gydnabod fel gwladwriaeth annibynnol gan Rwsia, Venezuela, Nicaragua, ynys Nauru a Syria. Er nad oes gan Georgia reolaeth dros Abchasia, mae llywodraeth Georgia a'r rhan fwyaf o aelod-wladwriaethau'r Cenhedloedd Unedig yn ystyried bod Abchasia yn rhan gyfreithiol o Georgia, gyda Georgia yn cynnal llywodraeth alltud swyddogol.

Roedd gan y rhanbarth ymreolaeth yn Georgia Sofietaidd ar yr adeg pan ddechreuodd yr Undeb Sofietaidd chwalu ar ddiwedd yr 1980au. Daeth y tensiynau ethnig mudferwi rhwng yr Abkhaz - ethnigrwydd cenedl titiwlar y rhanbarth - a Georgiaid - y grŵp ethnig sengl mwyaf ar y pryd - i ben yn Rhyfel 1992-1993 yn Abchasia, a arweiniodd at golli rheolaeth Georgia dros y rhan fwyaf o Abchasia a glanhau ethnig o Georgiaid o Abchasia.

Er gwaethaf cytundeb cadoediad 1994 a blynyddoedd o drafodaethau, mae'r anghydfod yn parhau i fod heb ei ddatrys. Methodd presenoldeb tymor hir Cenhadaeth Sylwedydd y Cenhedloedd Unedig a llu cadw heddwch Cymanwlad y Gwladwriaethau Annibynnol (CIS) dan arweiniad Rwsieg i atal y trais rhag cynyddu ar sawl achlysur. Ym mis Awst 2008, ymladdodd lluoedd Abkhaz a Rwseg ryfel yn erbyn lluoedd Georgaidd, a arweiniodd at Rwsia yn cydnabod Abchasia yn ffurfiol, dirymu cytundeb cadoediad 1994 a therfynu cenhadaeth y Cenhedloedd Unedig. Ar 28 Awst 2008, cyhoeddodd Senedd Georgia Abchasia yn diriogaeth a feddiannwyd gan Rwsia, gyda’r rhan fwyaf o aelod-wladwriaethau’r Cenhedloedd Unedig yn cytuno.^[7]

1. ↑ Geiriadur yr Academi, s.v. Abkhazia
2. ↑ "Constitution of the Republic of Abkhazia (Apsny)". Abkhazworld.com. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 24 June 2016. Cyrchwyd 31 May 2016.
3. ↑ Olga Oliker, Thomas S. Szayna. Faultlines of Conflict in Central Asia and the South Caucasus: Implications for the U.S. Army. Rand Corporation, 2003, ISBN 978-0-8330-3260-7.
4. ↑ Clogg, Rachel (January 2001). "Abkhazia: ten years on". Conciliation Resources. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2 March 2008. Cyrchwyd 31 May 2016.
5. ↑ Emmanuel Karagiannis. Energy and Security in the Caucasus. Routledge, 2002. ISBN 978-0-7007-1481-0.
6. ↑ The Guardian. Georgia up in arms over Olympic cash
7. ↑ "Территориальная целостность Грузии опирается на твердую международную поддержку". golos-ameriki.ru. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 19 September 2018. Cyrchwyd 4 October 2018.