Cadfarch

Erthygl am y sant yw hon. Am y gymuned ym Mhowys gweler Cadfarch (cymuned).

Cadfarch
Ganwyd	Gogledd Cymru
Dinasyddiaeth	Cymru
Galwedigaeth	mynach
Blodeuodd	6 g
Dydd gŵyl	24 Hydref
Tad	Caradog Freichfras
Mam	Tegau Eurfron

Sant Cymreig oedd Cadfarch (bl. 6g). Mae'n nawddsant Penegoes (Powys) ac Abererch (Gwynedd).^[1] Ei ddydd gŵyl yw 24 Hydref.^[2]

Yn ôl yr achau, mab Caradog Freichfras oedd Cadfarch. Roedd Sant Cawrdaf yn frawd iddo. Dywedir iddo sefydlu clasau neu eglwysi ym Mhenegoes - a adnabyddid fel Llangadfarch yn y gorffennol. Cysylltir ef gydag Abererch ond mae'r cyfeiriad cyntaf ato'n enwi 'Aberech', sef Berach, a gysylltir gydag Aberdaron yn Llŷn (Arch.Camb., 86 (1931), t.166 n.34), Capel y Ferach yw Capel Anelog (WATU).

Ceir Ffynnon Gadfarch ger eglwys Penegoes a oedd yn dda at wella'r crudcymalau.^[1]

Mab iddo oedd sant Elgud. Ni wyddys dim amdano.

Roedd Cadfarch yn un o'r "Saith Gefnder", sef Beuno, Cybi, Seiriol, Deiniol, Cawrdaf, Dewi a Chadfarch ei hun, a aeth ar bererindod i Rufain i weddïo am law ar ôl tair blynedd o sychder eithriadol. Bu'r daith yn llwyddiannus a dywedir i'r dafn cyntaf o law syrthio ar lyfr Sant Cadfarch.^[3]

1. ↑ ^{1.0 1.1} T. D. Berverton, The Book of Welsh Saints (Cyhoeddiadau Glyndŵr, 2000), tud. 97.
2. ↑ Seintiau Cymru; adalwyd 8 Ionawr 2017.
3. ↑ Elissa R. Henken, The Welsh Saints.