Castell Dinbych

Castell Dinbych
Math	castell, adfeilion castell, safle archaeolegol, cestyll y Tywysogion Cymreig
Sefydlwyd	1282 ;
Daearyddiaeth
Lleoliad	Dinbych
Sir	Sir Ddinbych
Gwlad	Cymru
Uwch y môr	142 metr
Cyfesurynnau	53.180546°N 3.420726°W
Rheolir gan	Cadw
Perchnogaeth	Cadw
Statws treftadaeth	adeilad rhestredig Gradd I, heneb gofrestredig, Henebion Cenedlaethol Cymru
Manylion
Dynodwr Cadw	DE156
	Ffeiliau perthnasol ar Comin
	[golygwch ar Wicidata]

Castell Dinbych yw un o'r cestyll a adeiladwyd gan Edward I, brenin Lloegr, yn ystod ei goncwest o Gymru. Mae'n sefyll ar bentir carregog uwchben tref fechan Dinbych, yn Sir Ddinbych.

Mae'n debyg fod y safle wedi cael ei ddefnyddio ers yr Oesodd Canol Cynnar, ac mae'n bosib y cafodd caer Gymreig ei hadeiladu ar y safle ac iddi gael ei defnyddio fel canolfan frenhinol yn fuan cyn adeiladu'r castell cerrig. Adeiladwyd y castell gerrig presennol gan Henry de Lacy, 3ydd Iarll Lincoln, a gafodd y tir gan Edward I yn fuan ar ôl iddo drechu Llywelyn ap Gruffudd, Tywysog Cymru yn 1282.

Roedd cynlluniau gwreiddiol y castell yn cynnwys rhychwant hir o furiau, fel llen, gyda thyrau hanner crwn yn ymestyn allan, a dau borth. Mae'r waliau gwreiddiol hyn erbyn heddiw yn goroesi fel waliau'r dref. Gwahanwyd y castell presennol o weddill yr ardal gaeedig gan set o waliau enfawr yn yr un arddull a Chastell Caernarfon; mae'r waliau hyn yn cynnwys porthdy unigryw â thri thŵr, hon yw un o nodweddion mwyaf trawiadol y castell. Er nad oes tystiolaeth, credir mai y pensaer oedd James o St George, pen saer maen Edward I.

Mae'r castell yng ngofal Cadw erbyn hyn.