Chwyldro Diwydiannol Cymru

Roedd y Chwyldro Diwydiannol yng Nghymru yn gyfnod o newid mewn cymdeithas pan ddatblygodd diwydiant i'r fath raddau fel y bu newidiadau mawr yn y ffordd roedd pobl yn gweithio ac yn byw. 

Yn 1750 roedd Prydain yn wlad lle'r oedd y mwyafrif o’r bobl yn byw ac yn gweithio mewn ardaloedd gwledig, ond erbyn 1850 datblygodd i fod yn wlad ddiwydiannol lle'r oedd y mwyafrif yn byw mewn trefi a dinasoedd ac yn gweithio gyda pheiriannau.  Erbyn hynny roedd Prydain yn cael ei gweld gan weddill y byd fel ‘gweithdy’r byd’ gan ei bod yn cynhyrchu 66% o lo y byd, 50% o haearn y byd a 50% o fetel y byd.

Roedd yn gyfnod, rhwng tua 1750 a 1850, a welodd ddulliau newydd o gynhyrchu nwyddau a bwyd ar draws Ewrop ac yn Unol Daleithiau America.  Dyma gyfnod pan welwyd:

• Newid o ddulliau llaw i ddyfeisio a defnyddio peiriannau
• Newidiadau yn y ffordd o gynhyrchu haearn
• Mwy o ddefnydd yn cael ei wneud o bŵer stêm a phŵer dŵr
• Datblygu systemau ffatri gyda pheiriannau mecanyddol
• Twf aruthrol ym mhoblogaeth y wlad.

Gwelodd Gymru newidiadau yn ei ffordd o fyw ac yn ei ffordd o weithio yn sgil y Chwyldro Diwydiannol. Yn sgil datblygu'r gweithfeydd haearn yng Nghymru yn ardal Merthyr a’r de-ddwyrain yn sir Fynwy gwelwyd trefi diwydiannol yn tyfu o gwmpas y gweithfeydd a’r ffatrïoedd. Yn y gogledd-ddwyrain sefydlwyd gweithfeydd Bersham ac wedyn Brymbo gan y Brodyr Wilkinson ar ddiwedd y 18g, ac roedd y gweithfeydd copr yn Abertawe ac Amlwch wedi troi'r ardaloedd hynny yn rhai diwydiannol. Daeth peiriannau yn rhan o fywyd gwaith pobl, a chyda hynny daeth ffyrdd newydd o deithio a chludo nwyddau gyda’r camlesi a’r rheilffyrdd. Roedd pŵer corfforol a phŵer anifeiliaid a’r elfennau bellach wedi cael eu disodli gan bŵer stêm ac yn nes ymlaen gan drydan.  Datblygodd trefi diwydiannol fel Merthyr, Abertawe ac yn nes ymlaen Caerdydd, ond er mor ddeniadol oedd y cyflogau da yn y gweithfeydd, roedd pris i’w dalu am hynny. Roedd peryglon y gwaith yn ofid cyson ac roedd amodau byw yn y trefi diwydiannol yn frwnt ac yn anodd.