Cragen ddeuglawr

Grŵp o organebau anfudol di-ben yw cregyn deuglawr (unigol: cragen ddeuglawr; Saesneg: bivalves) sy'n perthyn i'r dosbarth Bivalvia o fewn y ffylwm Mollusca. Mae'r dosbarth yma'n cynnwys:

• cragen fylchog (cregyn bylchog) a elwir hefyd yn 'gragen Berffro' (Saesneg: clams)
• wystrysen (wystrys), weithiau 'llymarch' (llymeirch)
• cocosen (cocos)
• cragen las neu 'misglen' (ll. cregyn gleision; Saesneg: mussels)
• cragen fylchog (ll. cregyn bylchog; Saesneg: 'scallops)

Yn y gorffennol, cyfeirir atynt fel Lamellibranchiata a Pelecypoda. Maent i'w canfod mewn dŵr hallt a dŵr croyw. Mae'r gair 'clawr' yn yr enw 'cragen ddeuglawr' yn cyfeirio at ddau blât (neu 'haenau') cymesur o galsiwm carbonad a gynhyrchir gan secretiad o'i chwarennau, gyda cholfach yn eu cyplysu. Mae gan y gragen ddeuglawr hefyd ddwy falf er mwyn ffiltro'r bwyd o'r dŵr ac sy'n ei galluogi i anadlu a bwyta; esblygodd y tegyll yn organau arbenigol a elwir yn ctenidia i hwyluso hyn.

Mae rhai rhywogaethau'n claddu eu hunain mewn tywod neu bridd, gyda'r seiffon yn unig yn ymestyn i'r wyneb er mwyn iddi anadlu. Mae mathau eraill yn angori eu cyrff i graig neu'n gorwedd ar wely'r môr, a gall rhai mathau nofio e.e. cregyn bylchog.