Back God Afrikaans Gott ALS Кудай ALT እግዚአብሔር Amharic Dios AN God ANG ईश्वर ANP الله Arabic ܐܠܗܐ ARC الله ARZ

Duw

Duw
Enghraifft o'r canlynolcysyniad crefyddol Edit this on Wikidata
Mathcreawdwr, person, religious character Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia
Mae hon yn erthygl am Dduw yn y crefyddau un duwiol; (gweler hefyd Al-lâh). Am 'duw' mewn cyd-destun amldduwiaeth, gweler Duw (amldduwiaeth), Duwiau Celtaidd a Duwies.

Mewn unduwiaeth, Duw yw'r bod goruchaf, y crëwr, a phrif wrthrych ffydd.[1] Fel arfer, caiff Duw ei gydnabod fel hollalluog, hollwybodus, hollbresennol a omnibenevolent yn ogystal â bod yn dragwyddol ac yn angenrheidiol. Nid pawb sy'n cytuno bod duw yn bodoli, ac nid oes prawf gwyddonol o'i fodolaeth. Credir ynddo drwy ffydd yn unig.[1][2][3] Credir mai creawdwr y bydysawd yw Duw, neu o leiaf mai ei gynhaliwr yw ef. Mewn crefyddau eraill hen a diweddar, rhai enwadau Hindŵaidd er enghraifft, credir fod y Bod goruchel yn fenywaidd a chyfeirir ati fel Y Dduwies. Nid yw pawb yn credu mewn Duw neu dduwiau. Mae rhai yn amheuwr ond gyda meddwl agored ar y pwnc; gelwir pobl o'r farn hynny'n agnostig. Mae eraill yn gwrthod bodolaeth Duw yn gyfan gwbl; gelwir y rhain hynny'n anffyddwyr.

Mae rhai crefyddau'n disgrifio Duw heb gyfeirio at ryw, tra bod eraill, fel y Gymraeg, yn defnyddio terminoleg sy'n rhyw-benodol hy gyda rhagfarn ar sail rhyw; 'Ef' (gwrywaidd) yw Duw yn y Gymraeg, yn draddodiadol. Mae Duw wedi cael ei genhedlu fel naill ai persono neu'n ddiberson. Mewn theistiaeth, Duw yw crëwr a chynhaliwr y bydysawd, tra mewn deistiaeth, Duw yw crëwr, ond nid cynhaliwr, y bydysawd. Mewn pantheistiaeth, Duw yw'r bydysawd ei hun. Anffyddiaeth yw absenoldeb Dduw neu ddwyfoldeb, tra bod agnosticiaeth yn ystyried bodolaeth Duw yn anhysbys. Mae Duw hefyd wedi ddylunio fel ffynhonnell pob rhwymedigaeth foesol, a'r "gwrthrych mwyaf y gellir ei ddychmygu".[1] Mae llawer o athronwyr nodedig wedi datblygu dadleuon o blaid ac yn erbyn bodolaeth Duw.[4]

Mae pob crefydd undduwaidd yn cyfeirio at ei duw gan ddefnyddio gwahanol enwau, gyda rhai'n cyfeirio at syniadau diwylliannol am hunaniaeth a phriodoleddau'r duw. Yn Ateniaeth yr Aifft hynafol, o bosibl y grefydd undduwaidd gynharaf a gofnodwyd, gelwid y duwdod hwn yn Aten[5] a chyhoeddwyd mai hi oedd yr un Bod "Goruchaf" gwir "a chreawdwr y bydysawd.[6]

Y gair 'Allah' mewn caligraffi Arabeg
Y Tetragramaton (YHWH) mewn ysgrifen Hebraeg.
Map sy'n dangos canran y boblogaeth yn Ewrop sy'n credu mewn Duw (arolwg 2005)

Defnyddir yr enwau Iahwe a Jehofa, lleisiau posib o YHWH (Iafe, Iahwe), mewn Cristnogaeth. Yn athrawiaeth Gristnogol y Drindod, mae un Duw yn cydfodoli mewn tri hypostasis (a elwir hefyd yn hanfod a pherson) o'r enw'r Tad, y Mab a'r Ysbryd Glân. Yn Islam, mae'r teitl Duw ("Allah" yn yr Arabeg) yn aml yn cael ei ddefnyddio fel enw, tra bod Mwslimiaid hefyd yn defnyddio llu o deitlau eraill am Dduw. Mewn Hindŵaeth, mae Brahman yn aml yn cael ei ystyried yn gysyniad monyddol o Dduw.[7] Yng nghrefyddau Tsieineaidd caiff Shangdi ei ystyried yn dad yr hil (neu'r 'hynafiad cyntaf') a'r bydysawd. Ymhlith yr enwau eraill ar Dduw mae Baha yn y Ffydd Bahá'í,[8] Waheguru mewn Siciaeth,[9] Ahura Mazda mewn Zoroastriaeth,[10] Hayyi Rabbi ym Mandeaeth[11][12] a Sang Hyang Widhi Wasa yn Hindŵaeth Bali.[13]

Yn y Gymraeg, a'r Saesneg, defnyddir llythyren fawr pan ddefnyddir y gair fel enw priod, yn ogystal ag ar gyfer enwau duwiau unigol eraill ee Baha, Lleu, Jehofa.[14] O ganlyniad, defnyddir llythyren fach ar gyfer llu o dduwiau, neu pan gaiff ei ddefnyddio i gyfeirio at y syniad generig o ddwyfoldeb.[15][16][17]

Allāh (Arabeg: الله‎) yw'r term Arabeg ac ni cheir enw lluosog; fe'i defnyddir gan Fwslimiaid a Christnogion ac Iddewon sy'n siarad Arabeg i ddynodi "Y Duw", tra bod ʾilāh (Arabeg: إِلَٰه‎; lluosog `āliha آلِهَة) yn derm a ddefnyddir ar gyfer dwyfoldeb (is-dduw) neu dduw yn gyffredinol.[18][19]

Weithiau, rhoddir enw priod i Dduw hefyd mewn Hindŵaeth undduwaidd (monotheistig), sy'n pwysleisio natur bersonol Duw, gyda chyfeiriadau cynnar at ei enw fel Crishna-Vasudeva yn Bhagavata neu yn ddiweddarach mewn Fisnw a Hari.[20]

Ahura Mazda yw'r enw ar Dduw a ddefnyddir mewn Zoroastriaeth. Mae "Mazda", neu'n hytrach y ffurf Afesteg Mazdā-, Mazdå (enwol), yn adlewyrchu'r Iraneg *Mazdāh (benywaidd). Yn gyffredinol cymerir mai enw iawn yr ysbryd ydyw, ac fel ei gytras Sansgrit medhā, mae'n golygu "deallusrwydd" neu "ddoethineb". Mae'r enwau Afesteg a Sansgrit yn adlewyrchu tarddiad Indo-Iraneg *mazdhā-, o Indo-Ewropeg *mn̩sdʰeh₁, gan olygu'n llythrennol: "trefnu (*dʰeh₁) meddwl rhywun (*mn̩-s)", ac felly "doeth". [21]

Y term Waheguru (Pwnjabeg vāhigurū) a ddefnyddir amlaf mewn Siciaeth i gyfeirio at Dduw. Mae'n golygu ‘athro bendigedig’ yn y Pwnjabeg. Ystyr Vāhi (benthycair o'r Perseg Canol) yw ‘rhyfeddol’ a guru (Sansgrit) yn derm sy'n dynodi ‘athro’. Mae rhai hefyd yn disgrifio Waheguru fel profiad o ecstasi sydd y tu hwnt i bob disgrifiad. Mae'r defnydd mwyaf cyffredin o'r gair Waheguru yn y cyfarchiad y mae Siciaid yn ei ddefnyddio gyda'i gilydd:

Waheguru Ji Ka Khalsa, Waheguru Ji Ki Fateh
Wonderful Lord's Khalsa, Victory is to the Wonderful Lord.

Arabeg yw'r gair Baha, sy'n golygu'r Duw "mwyaf" yn y Ffydd Bahá'í, ar gyfer "Holl-Gogoneddus".

  1. ↑ 1.0 1.1 1.2 Swinburne, R.G. "God" in Honderich, Ted. (ed)The Oxford Companion to Philosophy, Oxford University Press, 1995.
  2. ↑ David Bordwell (2002). Catechism of the Catholic Church, Continuum International Publishing ISBN 978-0-86012-324-8 p. 84
  3. ↑ "Catechism of the Catholic Church – IntraText". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 3 Mawrth 2013. Cyrchwyd 30 December 2016.
  4. ↑ Platinga, Alvin. "God, Arguments for the Existence of", Routledge Encyclopedia of Philosophy, Routledge, 2000.
  5. ↑ Jan Assmann, Religion and Cultural Memory: Ten Studies, Stanford University Press 2005, p. 59
  6. ↑ M. Lichtheim, Ancient Egyptian Literature, Vol. 2, 1980, p. 96
  7. ↑ Pantheism: A Non-Theistic Concept of Deity – p. 136, Michael P. Levine – 2002
  8. ↑ A Feast for the Soul: Meditations on the Attributes of God : ... – p. x, Baháʾuʾlláh, Joyce Watanabe – 2006
  9. ↑ Philosophy and Faith of Sikhism – p. ix, Kartar Singh Duggal – 1988
  10. ↑ The Intellectual Devotional: Revive Your Mind, Complete Your Education, and Roam confidently with the cultured class, David S. Kidder, Noah D. Oppenheim, p. 364
  11. ↑ Buckley, Jorunn Jacobsen (2002). The Mandaeans: ancient texts and modern people. Oxford University Press. ISBN 0-19-515385-5. OCLC 65198443.
  12. ↑ Nashmi, Yuhana (24 April 2013), "Contemporary Issues for the Mandaean Faith", Mandaean Associations Union, http://www.mandaeanunion.com/history-english/item/488-mandaean-faith, adalwyd 28 December 2021
  13. ↑ McDaniel, Mehefin (2013), A Modern Hindu Monotheism: Indonesian Hindus as ‘People of the Book’. The Journal of Hindu Studies, Oxford University Press, doi:10.1093/jhs/hit030
  14. ↑ "'God' in Merriam-Webster (online)". Merriam-Webster, Inc. Cyrchwyd 19 Gorffennaf 2012.
  15. ↑ Webster's New World Dictionary; "God n. ME < OE, akin to Ger gott, Goth guth, prob. < IE base * ĝhau-, to call out to, invoke > Sans havaté, (he) calls upon; 1. any of various beings conceived of as supernatural, immortal, and having special powers over the lives and affairs of people and the course of nature; deity, esp. a male deity: typically considered objects of worship; 2. an image that is worshiped; idol 3. a person or thing deified or excessively honored and admired; 4. [G-] in monotheistic religions, the creator and ruler of the universe, regarded as eternal, infinite, all-powerful, and all-knowing; Supreme Being; the Almighty"
  16. ↑ Dictionary.com; "God /gɒd/ noun: 1. the one Supreme Being, the creator and ruler of the universe. 2. the Supreme Being considered with reference to a particular attribute. 3. (lowercase) one of several deities, esp. a male deity, presiding over some portion of worldly affairs. 4. (often lowercase) a supreme being according to some particular conception: the God of mercy. 5. Christian Science. the Supreme Being, understood as Life, Truth, Love, Mind, Soul, Spirit, Principle. 6. (lowercase) an image of a deity; an idol. 7. (lowercase) any deified person or object. 8. (often lowercase) Gods, Theater. 8a. the upper balcony in a theater. 8b. the spectators in this part of the balcony."
  17. ↑ Barton, G.A. (2006). A Sketch of Semitic Origins: Social and Religious. Kessinger Publishing. ISBN 978-1-4286-1575-5.
  18. ↑ "God". Islam: Empire of Faith. PBS. Cyrchwyd 18 December 2010.
  19. ↑ "Islam and Christianity", Encyclopedia of Christianity (2001): Arabic-speaking Christians and Jews also refer to God as Allāh.
  20. ↑ Hastings 2003, t. 540
  21. ↑ Boyce 1983.

Rich TVX News Network Site

Rich TVX News Network Info

© MMXXIII Rich X Search. We shall prevail. All rights reserved. Rich X Search