Gogledd Iwerddon

Gogledd Iwerddon

Tuaisceart Éireann Northern Ireland
Arwyddair	Quis separabit?
Math	gwledydd y Deyrnas Unedig, tiriogaeth dramor gyfannol, gwlad ddi-sofran, gwlad
Prifddinas	Belffast
Poblogaeth	1,852,168
Sefydlwyd	8 Mai 1921
Cylchfa amser	UTC±00:00, Europe/Belfast, UTC+01:00
Nawddsant	Sant Padrig
Iaith/Ieithoedd   swyddogol	Saesneg, Gwyddeleg
Daearyddiaeth
Rhan o'r canlynol	Iwerddon
Arwynebedd	14,130 ±1 km²
Yn ffinio gyda	Gweriniaeth Iwerddon
Cyfesurynnau	54.6075°N 6.6925°W
Cod SYG	N92000002
GB-NIR
Gwleidyddiaeth
Corff gweithredol	Gweithrediaeth Gogledd Iwerddon
Corff deddfwriaethol	Cynulliad Gogledd Iwerddon
Swydd pennaeth   y Llywodraeth	Prif Weinidog Gogledd Iwerddon
Arian	punt sterling
Ffeiliau perthnasol ar Comin
[golygwch ar Wicidata]

Rhanbarth o'r Deyrnas Unedig yw Gogledd Iwerddon (Gwyddeleg: Tuaisceart Éireann, Saesneg: Northern Ireland; Sgoteg Wlster: Norlin Airlann), yng ngogledd-ddwyrain Iwerddon. Mae'n cynnwys chwech o 32 sir ynys Iwerddon - chwech o naw sir talaith Wledd neu Wlster. Mae iddi arwynebedd o 14,139 km² (5,459 milltir sgwâr), ac mae ganddi boblogaeth o 1,810,863 (Cyfrifiad 2011) (1,685,267, Cyfrifiad 2001). Belffast yw'r brifddinas.

Mae Gogledd Iwerddon yn cael ei llywodraethu gan Gynulliad Gogledd Iwerddon, yn Stormont, ac Ysgrifennydd Gwladol Gogledd Iwerddon sy'n atebol i lywodraeth San Steffan.

Fodd bynnag, hyd at 1800, roedd yr ynys gyfan (y Gogledd a'r De) yn un wlad - 'Teyrnas Iwerddon' - hyd nes i Loegr ei huno o dan Ddeddf Uno 1801 i'r hyn a alwyd yn 'Deyrnas Unedig Prydain Fawr ac Iwerddon'. Wedi cread y Dalaith Rydd Wyddelig (Saorstat Eireann) ym 1922, allan o 26 o siroedd Iwerddon, parhaodd chwe sir y gogledd yn rhan o'r Deyrnas Unedig, a chafodd y wladwriaeth ei hail-enwi yn Deyrnas Unedig Prydain Fawr a Gogledd Iwerddon ym 1927.

Yn ei gyfieithiad o un o ganeuon Tommy Makem, canodd Dafydd Iwan am y 'Pedwar Cae' (An Cheathrú Gort Glas). Gogledd Iwerddon ydyw'r pedwerydd cae - y cae sydd yn nwylo Lloegr, "ddaw eto yn rhydd medd hi."