Gwladwriaeth Palesteina

Gwladwriaeth Palesteina

Math	gwladwriaeth sofran, gwladwriaeth a gydnabyddir gan rai gwledydd, gwlad
Prifddinas	Jeriwsalem, Ramallah
Poblogaeth	5,227,193
Sefydlwyd	15 Tachwedd 1988 (Datganiad Annibyniaeth Palesteina)
Anthem	Fida'i
Pennaeth llywodraeth	Mohammad Shtayyeh
Cylchfa amser	UTC+2, UTC+03:00
Iaith/Ieithoedd   swyddogol	Arabeg
Daearyddiaeth
Rhan o'r canlynol	Y Dwyrain Canol, De-orllewin Asia, Palesteina, Lefant
Gwlad	Palesteina
Arwynebedd	6,020 km²
Gerllaw	Y Môr Canoldir, Môr Marw, Afon Iorddonen
Yn ffinio gyda	Israel, Yr Aifft, Gwlad Iorddonen
Cyfesurynnau	32°N 35.25°E
Gwleidyddiaeth
Corff gweithredol	Awdurdod Cenedlaethol Palesteina
Corff deddfwriaethol	Cyngor Deddfwriaethol Palesteina
Swydd pennaeth   y wladwriaeth	Arlywydd Gwladwriaeth Palesteina
Pennaeth y wladwriaeth	Mahmoud Abbas
Swydd pennaeth   y Llywodraeth	Prif Weinidog Gwladwriaeth Palesteina
Pennaeth y Llywodraeth	Mohammad Shtayyeh
Sefydlwydwyd gan	Mudiad Rhyddid Palesteina
Ariannol
Cyfanswm CMC (GDP)	$18,109 million, $19,112 million
Arian	Sicl newydd Israel
Cyfartaledd plant	4.176
Mynegai Datblygiad Dynol	0.715
Ffeiliau perthnasol ar Comin
[golygwch ar Wicidata]

Mae Palesteina (Arabeg: فلسطين‎ Filasṭīn) a gaiff ei gydnabod yn swyddogol fel Gwladwriaeth Palesteina (Arabeg: دولة فلسطين‎ Dawlat Filasṭīn ) gan y Cenhedloedd Unedig ac endidau eraill, yn wladwriaeth sofran de jure ^[1][2] yng Ngorllewin Asia. Mae mewn dwy ran: y Lan Orllewinol (sy'n ffinio ag Israel a'r Iorddonen) a Llain Gaza (sy'n ffinio ag Israel a'r Aifft ) ^[3] gyda Jerwsalem yn brifddinas ddynodedig, er bod ei chanolfan weinyddol, ar hyn o bryd, yn Ramallah. Mae'r diriogaeth gyfan a hawliwyd gan Wladwriaeth Palesteina wedi cael ei meddiannu er 1948, yn gyntaf gan yr Aifft a Gwlad Iorddonen ac yna gan Israel ar ôl y Rhyfel Chwe Diwrnod ym 1967.^[4] Roedd gan Balesteina boblogaeth o 5,051,953 yn Chwefror 2020, sef y 121fed yn y byd.^[5]

Mae Gwladwriaeth Palestina yn cael ei chydnabod gan 138 aelod o'r Cenhedloedd Unedig ac ers 2012 mae ganddi statws gwladwriaeth arsylwr nad yw'n aelod yn y Cenhedloedd Unedig.^[6][7][8] Mae Palestina yn aelod o'r Gynghrair Arabaidd, y Sefydliad Cydweithrediad Islamaidd, y G77, y Pwyllgor Olympaidd Rhyngwladol, a chyrff rhyngwladol eraill.

Ar ôl yr Ail Ryfel Byd, ym 1947, mabwysiadodd y Cenhedloedd Unedig Gynllun Rhaniad ar gyfer Palestina Gorfodol yn argymell creu taleithiau Arabaidd ac Iddewig annibynnol a Jerwsalem rhyngwladol.^[9] Derbyniwyd y cynllun rhaniad hwn gan yr Iddewon ond cafodd ei wrthod gan yr Arabiaid. Y diwrnod ar ôl sefydlu gwladwriaeth Iddewig yn Eretz Israel, a elwid yn Wladwriaeth Israel ar 14 Mai 1948,^[10][11][12] goresgynnodd byddinoedd Arabaidd cyfagos gyn-fandad Prydain ac ymladd lluoedd Israel.^[13] Yn ddiweddarach, sefydlwyd y Llywodraeth Holl-Balesteina gan y Gynghrair Arabaidd ar 22 Medi 1948 i lywodraethu'r amgaead a reolwyd gan yr Aifft yn Gaza. Buan y cafodd ei gydnabod gan holl aelodau’r Gynghrair Arabaidd ac eithrio ardal o fewn i Wlad yr Iorddonen (Transjordan).

Er y datganwyd bod awdurdodaeth y Llywodraeth yn cwmpasu'r hen Balesteina Gorfodol, roedd ei hawdurdodaeth effeithiol wedi'i chyfyngu i Llain Gaza.^[14] Yn ddiweddarach cipiodd Israel Llain Gaza a Phenrhyn Sinai o'r Aifft, y Lan Orllewinol (gan gynnwys Dwyrain Jerwsalem) o'r Iorddonen, a Golan Heights o Syria ym mis Mehefin 1967 yn ystod y Rhyfel Chwe Diwrnod .

Ar 15 Tachwedd 1988 yn Algiers, cyhoeddodd Yasser Arafat, Cadeirydd Sefydliad Rhyddhad Palestina (PLO), sefydlu Gwladwriaeth Palestina . Flwyddyn ar ôl llofnodi'r Oslo Accords ym 1993, ffurfiwyd Awdurdod Cenedlaethol Palestina i lywodraethu'r ardaloedd A a B yn y Lan Orllewinol, yn cynnwys 165 o "ynysoedd", a Llain Gaza . Byddai Gaza yn cael ei lywodraethu yn ddiweddarach gan Hamas yn 2007, ddwy flynedd ar ôl ymddieithriad Israel o Gaza.

1. ↑ Al Zoughbi, Basheer (November 2011). "The de jure State of Palestine under Belligerent Occupation: Application for Admission to the United Nations" (PDF). Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 29 Awst 2016. Cyrchwyd 29 Gorffennaf 2016.
2. ↑ Falk, Palma (30 Tachwedd 2012). "Is Palestine now a state?". CBS News. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 14 Awst 2016. Cyrchwyd 29 Gorffennaf 2016.
3. ↑ "Ban sends Palestinian application for UN membership to Security Council". United Nations News Centre. 23 Medi 2011. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 10 Hydref 2015. Cyrchwyd 11 Medi 2015.
4. ↑ Tahhan, Zena. "The Naksa: How Israel occupied the whole of Palestine in 1967". www.aljazeera.com. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 28 Rhagfyr 2018. Cyrchwyd 28 Rhagfyr 2018.
5. ↑ "State of Palestine Population (2020) – Worldometer". www.worldometers.info (yn Saesneg). Cyrchwyd 1 Chwefror 2020.
6. ↑ "Israel defies UN after vote on Palestine with plans for 3,000 new homes in the West Bank". The Independent. 1 Rhagfyr 2012. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 18 Hydref 2017. Cyrchwyd 15 Medi 2017.
7. ↑ Charbonneau, Louis (29 Tachwedd 2012). "Palestinians win implicit U.N. recognition of sovereign state". Reuters. Thomson Reuters. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 5 Mehefin 2014. Cyrchwyd 8 Mehefin 2014.
8. ↑ Lederer, Edith M (30 Tachwedd 2012). "Live Stream: Palestine asks United Nations for a 'birth certificate' ahead of vote". www.3news.com. New Zealand: MediaWorks TV. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 16 Ionawr 2013. Cyrchwyd 8 Mehefin 2014.
9. ↑ "Resolution 181 (II). Future government of Palestine". United Nations. 29 Tachwedd 1947. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 10 Hydref 2017. Cyrchwyd 21 Mawrth 2017.
10. ↑ "Declaration of Establishment of State of Israel". Israel Ministry of Foreign Affairs. 14 Mai 1948. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 16 Ionawr 2013. Cyrchwyd 8 Ebrill 2012.
11. ↑ Brenner, Michael; Frisch, Shelley (April 2003). Zionism: A Brief History. Markus Wiener Publishers. t. 184.
12. ↑ "Zionist Leaders: David Ben-Gurion 1886–1973". Israel Ministry of Foreign Affairs. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 13 Tachwedd 2011. Cyrchwyd 13 Gorffennaf 2011.
13. ↑ Yoav Gelber, Palestine 1948, 2006 – Chap. 8 "The Arab Regular Armies' Invasion of Palestine".
14. ↑ Gelber, Y. Palestine, 1948. pp. 177–78