Himalaya

Himalaya

हिमालय (Himālaya)
Math	cadwyn o fynyddoedd
Daearyddiaeth
Rhan o'r canlynol	llain Alpid, Larger Himalaya
Gwlad	Nepal, Myanmar, Gweriniaeth Pobl Tsieina, Pacistan, India, Affganistan, Bhwtan
Arwynebedd	600,000 km²
Uwch y môr	8,848.86 metr
Cyfesurynnau	29°N 84°E
Hyd	2,400 cilometr
Cyfnod daearegol	Ëosen
Ffeiliau perthnasol ar Comin
[golygwch ar Wicidata]

Mae mynyddoedd yr Himalaya (Sanscrit: हिमालय ) yn gadwyn o fynyddoedd yn Asia, sy'n gwahanu gwastadeddau isgyfandir India oddi ar Lwyfandir Tibet. Defnyddir yr enw hefyd am yr holl fynyddoedd yn yr ardal yma, yn cynnwys y Karakoram a'r Hindu Kush.

Yn yr Himalya mae mynyddoedd uchaf y byd. Y mynydd uchaf yn y byd tu allan i'r Himalaya yw Aconcagua yn yr Andes, sy'n 6,962m o uchder, ond yn yr Himalaya mae dros gant o fynyddoedd dros 7,200m o uchder. Mae'r Himalaya yn rhedeg drwy chwe gwlad: Bhwtan, Tsieina, India, Nepal, Pacistan ac Affganistan. Yn y mynyddoedd hyn mae tarddle nifer o afonydd mawr y byd megis yr Indus, cy Ganga, y Brahmaputra a'r Yangtze. Maent yn ymestyn am tua 2,400km o Nanga Parbat (Pacistan) yn y gorllewin i Namche Barwa yn y dwyrain.

Mewn cyferbyniad, mae'r copa uchaf y tu allan i Asia (Aconcagua, yn yr Andes) yn 6,961 metr (22,838 tr) o uchder.^[1]

Mae anghydfod ynghylch sofraniaeth y gadwen o fynyddoedd yn Kashmir a hynny rhwng India, Pacistan a Tsieina.^[2] Mae mynyddoedd yr Himalaya'n ffinio â'r gogledd-orllewin gan gadwynau Karakoram a Hindu Kush, i'r gogledd gan Lwyfandir Tibet, ac i'r de gan Wastadedd Indo-Gangetig. Mae rhai o brif afonydd y byd, yr Indus, y Ganga, a'r Tsangpo - Brahmaputra, yn codi yng nghyffiniau'r Himalaya, ac mae eu basn draenio cyfun yn gartref i ryw 600 miliwn o bobl gyda 53 miliwn yn byw yn yr Himalaya.^[3] Dylanwadodd yr Himalaya yn gryf ar ddiwylliannau De Asia a Tibet, gyda llawer o'r copaon yn gysegredig mewn Hindŵaeth a Bwdhaeth.

1. ↑ Yang, Qinye; Zheng, Du (2004). Himalayan Mountain System. ISBN 978-7-5085-0665-4. Cyrchwyd 30 Gorffennaf 2016.
2. ↑ Bishop, Barry. "Himalayas (mountains, Asia)". Encyclopaedia Britannica. Cyrchwyd 30 Gorffennaf 2016.
3. ↑ A.P. Dimri; B. Bookhagen; M. Stoffel; T. Yasunari (8 Tachwedd 2019). Himalayan Weather and Climate and their Impact on the Environment. Springer Nature. t. 380. ISBN 978-3-030-29684-1.