Ideoleg

Casgliad neu system o gysyniadau, syniadau a chredoau yw ideoleg^[1] neu ddelfrydeg.^[2] Bathwyd y term idéologie gan yr athronydd o Ffrancwr Antoine Destutt de Tracy ym 1796 i ddiffinio "gwyddor syniadau".^[3] Maent yn gysyniad unigryw i wleidyddiaeth; sonir am ideolegau economaidd, ond mae'r rhain ynghlwm wrth farnau a chredoau gwleidyddol a chymdeithasol, ac nid o reidrwydd damcaniaeth economaidd.

Cyfuniad o syniadaeth ddisgrifiadol a normadol, neu wleidyddeg a gwleidydda, yw ideoleg. Tair nodwedd sylfaenol sydd i'r ideoleg benodol: beirniadaeth ar y drefn sy'n bod, gweledigaeth o gymdeithas y dyfodol, a damcaniaeth o newid gwleidyddol. Amlinellir casgliad o farnau a syniadau, yn aml yn seiliedig ar egwyddorion a gwerthoedd personol a chymdeithasol, gan ysbrydoli gweithredu gwleidyddol er mwyn ennill amcanion i roi'r agenda ddelfrydol ar waith.^[4]

Nid yw pawb yn gytûn ar ddiffiniad y gair ideoleg a pha syniadau ac agweddau gwleidyddol sy'n dod o dan y label hon. Er enghraifft, dadleua nifer o geidwadwyr pragmataidd taw tuedd neu agwedd meddwl yw ceidwadaeth, ac nid ideoleg.^[4]

1. ↑  ideoleg. Geiriadur Prifysgol Cymru. Adalwyd ar 22 Mai 2016.
2. ↑  delfrydeg. Geiriadur Prifysgol Cymru. Adalwyd ar 22 Mai 2016.
3. ↑ (Saesneg) Antoine-Louis-Claude, Comte Destutt de Tracy. Encyclopædia Britannica. Adalwyd ar 30 Hydref 2016.
4. ↑ ^{4.0 4.1} Andrew Heywood. Political Ideologies: An Introduction (Palgrave Macmillan, 2003).