Karl Jaspers

Karl Jaspers
Karl Jaspers ym 1946.
Ganwyd	Karl Theodor Jaspers  23 Chwefror 1883  Oldenburg
Bu farw	26 Chwefror 1969  Basel
Dinasyddiaeth	yr Almaen, Y Swistir
Addysg	Doethur mewn Athrawiaeth
Alma mater	Prifysgol Ruprecht Karl Heidelberg
Galwedigaeth	athronydd, seiciatrydd, meddyg, diwinydd, academydd, ysgrifennwr, seicolegydd
Cyflogwr	Prifysgol Ruprecht Karl Heidelberg
Adnabyddus am	Oes yr Echelin
Priod	Gertrud Jaspers
Gwobr/au	Urdd Teilyngdod am Wyddoniaeth a Chelf, Gwobr Goethe, Gwobr Erasmus, Gwobr Heddwch y Fasnach Lyfrau Almaeneg, Pour le Mérite, doctor honoris causa from the University of Paris

Athronydd a seiciatrydd Almaenig oedd Karl Theodor Jaspers (23 Chwefror 1883 – 26 Chwefror 1969) sydd yn nodedig am ei gyfraniadau at seicopatholeg a'i athroniaeth a ystyrir yn ffurf ar ddirfodaeth, er na disgrifiai ei hun yn ddirfodwr. Cafodd ei syniadau ddylanwad ar seicoleg, diwinyddiaeth, ac athroniaeth yn yr 20g.

Ganed ef yn Oldenburg yng ngogledd-orllewin Ymerodraeth yr Almaen, ac astudiodd feddygaeth ym Mhrifysgol Heidelberg yn bennaf cyn iddo gychwyn ar yrfa yn feddyg ac academydd. Gwasanaethodd yn feddyg milwrol yn ystod y Rhyfel Byd Cyntaf, profiad a gafodd effaith bwysid ar ei feddwl. Wedi'r rhyfel, dychwelodd i Heidelberg i weithio'n seiciatrydd, a datblygodd ei ddull o ymdrin ag afiechyd meddwl trwy ddealltwriaeth empathig o brofiad y claf.

Canolbwyntia gweithiau cynnar Jaspers ar natur yr ymwybyddiaeth a'r cyfyngiadau ar wybodaeth ddynol. Yn ei gyfrol Psychologie der Weltanschauungen (1919), lluniai ei ddamcaniaeth o "sefyllfaoedd y terfyn", sef yr achlysuron mewn bywyd sydd yn gorfodi dyn i wynebu'r rhwystrau i'w ddealltwriaeth a phrofiad.

Diswyddwyd Jaspers o Brifysgol Heidelberg ym 1937 oherwydd ei wrthwynebiad i'r llywodraeth Natsïaidd, ac aeth yn alltud i'r Swistir. Yno fe barhaodd i ysgrifennu, ac i addysgu ym Mhrifysgol Basel. Dychwelodd i Heidelberg ym 1945, a chafodd ran wrth ailadeiladu byd deallusol a thraddodiad athronyddol yng Ngorllewin yr Almaen wedi diwedd yr Ail Ryfel Byd.

Canolbwyntia gweithiau diweddar Jaspers ar y berthynas rhwng athroniaeth a ffydd, ac archwiliodd y posibiliad o drosgynnu gwybodaeth a phrofiad cyfyngedig y ddynolryw drwy gyfriniaeth. Symudodd yn ôl i'r Swistir ar ddiwedd ei oes, a bu farw Karl Jaspers yn Basel yn 86 oed.