Llyn Victoria

Llyn Victoria

Math	llyn
Enwyd ar ôl	Fictoria, brenhines y Deyrnas Unedig
Daearyddiaeth
Rhan o'r canlynol	Llynnoedd Mawr Affrica
Gwlad	Tansanïa, Wganda, Cenia
Arwynebedd	68,100 km²
Uwch y môr	1,133 metr
Yn ffinio gyda	Tansanïa, Cenia, Wganda
Cyfesurynnau	1°S 33°E
Dalgylch	238,900 cilometr sgwâr
Hyd	337 cilometr
Ffeiliau perthnasol ar Comin
[golygwch ar Wicidata]

Un o Lynnoedd Mawr Affrica yw Llyn Victoria neu Victoria Nyanza, hefyd Ukerewe a Nalubaale. Mae rhannau o’r llyn yng ngwledydd Tansanïa, Wganda a Chenia.^[1][2]

Gydag arwynebedd o 59,947 km2 (23,146 sq mi) cilmoder sgwar (26,560 mi²), Llyn Victoria yw’r llyn mwyaf ar gyfandir Affrica a’r llyn dwr croyw ail-fwyaf yn y byd o ran arwynebedd.^[3][4] Llyn Victoria yw llyn mwyaf Affrica yn ôl ardal, llyn trofannol mwyaf y byd, a llyn dŵr croyw ail-fwyaf y byd yn ôl arwynebedd ar ôl Llyn Superior yng Ngogledd America.^[5][6] Nid yw’n ddwfn iawn, tua 84 m (276 troedfedd) yn y man dyfnaf, a 40 m (131 troedfedd) ar gyfartaledd. O ran cyfaint, Llyn Victoria yw nawfed llyn cyfandirol mwyaf y byd, ac mae'n cynnwys tua 2,424 km3 (1.965 × 109 erw⋅ troedfedd) o ddŵr.^[4][7]

Yn ddaearegol, mae Llyn Victoria yn gorwedd mewn cafn eitha bas ac mae ganddo ddyfnder (ar ei ddyfnaf) o rhwng 80 ac 84 m (262 a 276 tr) a dyfnder cyfartalog o 40 m (130 tr).^[4][7] Mae ei dalgylch yn gorchuddio 169,858 km2 (65,583 metr sgwâr).^[8] Mae gan y llyn draethlin, o 7,142 km (4,438 milltir), gydag ynysoedd yn 3.7% o'r hyd hwn.^[9] Rhennir ardal y llyn ymhlith tair gwlad: mae Cenia yn meddiannu 6% (4,100 km2 neu 1,600 metr sgwâr), Wganda 45% (31,000 km2 neu 12,000 metr sgwâr), a Tansanïa 49% (33,700 km2 neu 13,000 metr sgwâr).^[10]

O Lyn Victoria mae Nîl Wen, un o’r ddwy afon sy’n ffurfio Afon Nîl, yn tarddu.

Mae pysgota yn bwysig yn y llyn, ond mae wedi effeithio gan Ddraenogyn y Nîl, (Lates niloticus) nad yw’n byw yn y llyn yn naturiol. Rhoddwyd y pysgodyn yma yn y llyn am y tro cyntaf ym 1954 i geisio gwella’r pysgota, ynghyd â Tilapia’r Nîl (Oreochromis niloticus). Yn y 1980au cynyddodd nifer Draenogyn y Nil yn aruthrol, ac mae nifer fawr o rywogaethau sy’n frodorol i’r llyn wedi diflannu. Mae'r llyn yn cynnwys llawer o rywogaethau o bysgod nad ydynt ar gael yn unman arall, yn enwedig cichlidau.

1. ↑ "The Victoria Nyanza. The Land, the Races and their Customs, with Specimens of Some of the Dialects". World Digital Library. 1899. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 29 Mai 2016. Cyrchwyd 18 Chwefror 2013.
2. ↑ "Lake Ukerewe". nTZ: An Information Resource for Northern Tanzania. David Marsh. Cyrchwyd 17 Hydref 2020.
3. ↑ Stuart, Hamilton (2016-10-05) (yn en). Shoreline, Lake Victoria, vector polygon, ~2015. Harvard Dataverse. doi:10.7910/dvn/pwfw26.
4. ↑ ^{4.0 4.1 4.2} Stuart, Hamilton (2018-11-13) (yn en). Lake Victoria Statistics from this Dataverse. Harvard Dataverse. doi:10.7910/dvn/fvjj4a.
5. ↑ Saundry, Peter. "Lake Victoria".
6. ↑ "Lake Victoria". Encyclopædia Britannica.
7. ↑ ^{7.0 7.1} Stuart, Hamilton; Taabu, Anthony Munyaho; Noah, Krach; Sarah, Glaser (2018-05-17) (yn en). Bathymetry TIFF, Lake Victoria Bathymetry, raster, 2017, V7. Harvard Dataverse. doi:10.7910/dvn/soeknr.
8. ↑ United Nations, Development and Harmonisation of Environmental Laws Volume 1: Report on the Legal and Institutional Issues in the Lake Victoria Basin, United Nations, 1999, page 17
9. ↑ Stuart, Hamilton (2017-11-12) (yn en). Basin, Lake Victoria Watershed (inside), vector polygon, ~2015. Harvard Dataverse. doi:10.7910/dvn/z5rmyd.
10. ↑ J. Prado, R.J. Beare, J. Siwo Mbuga & L.E. Oluka, 1991. A catalogue of fishing methods and gear used in Lake Victoria. UNDP/FAO Regional Project for Inland Fisheries Development (IFIP), FAO RAF/87/099-TD/19/91 (En). Rome, Food and Agricultural Organization.