Niwclews atomig

Niwclews atomig

Delwedd:Nucleus drawing.svg, Atom (PSF).png
Enghraifft o:	math o ronyn cwantwm
Math	cyflwr rhwym, gronyn wedi'i wefru, matter composed of quarks
Y gwrthwyneb	plisgyn yr electron
Rhan o	atom
Yn cynnwys	nucleon
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Rhan canol a dwys o'r atom ydy'r niwclews atomig (neu'r cnewyllyn atomig) ac sy'n cynnwys protonau a niwtronau. Bron y gellir dweud fod holl fas yr atom yn y niwclews hwn, gydag ychydig bychan iawn o fas yn dod o'r electronau sy'n cylchdroi o'i gwmpas. Cafodd ei ddarganfod yn 1911 fel canlyniad i waith Ernest Rutherford yn dadansoddi arbrawf a wnaeth ef gyda chymorth Hans Geiger ac Ernest Marsden cyn hynny: yn 1909.

Mae diamedr y niwclews yn amrywio yn ei faint o 1.6 fm (10⁻¹⁵ m) (ar gyfer proton o hydrogen ysgafn) i tua 15 fm (ar gyfer yr atomau trymaf megis wraniwm). Mae'r meintiau'n lawer llai na maint cyfan yr atom, o gymhareb o 23,000 (wraniwm) i tua 145,000 (hydrogen). Mae bron holl fàs yr atom yn cael ei greu gan brotonau a niwtronau yn y niwclews, gyda chyfraniad bach iawn gan yr electronau sy'n ei gylchu.