Rhyfel Fietnam

Rhyfel Fietnam
Rhan o'r Rhyfel Oer a Rhyfeloedd Indo-Tsieina
Phan Thị Kim Phúc, canol, ger Trảng Bàng, Fietnam, ar 8 Mehefin 1972, wedi i fom napalm gael ei ollwng gan Awyrlu Unol Daleithiau America: Nick Ut / The Associated Press.
Dyddiad 1 Tachwedd 1955[A 1] – 30 Ebrill 1975 Lleoliad De Fietnam, Gogledd Fietnam, Cambodia, Laos Canlyniad Buddugoliaeth i luoedd comiwnyddol Fietnam Enciliad lluoedd Americanaidd rhag Indo-Tsieina Diddymiad De Fietnam Llywodraethau comiwnyddol yn dod i rym yn Fietnam, Cambodia, a Laos Newidiadau tiriogaethol Uniad Gogledd a De Fietnam gan ffurfio Gweriniaeth Sosialaidd Fietnam.

Gwrthdaro milwrol yn ystod y Rhyfel Oer oedd Rhyfel Fietnam^{[A 2]} a ddigwyddodd yn Fietnam, Laos, a Chambodia o 1 Tachwedd 1955^{[A 1]} hyd gwymp Saigon ar 30 Ebrill 1975. Dilynodd y rhyfel hwn Ryfel Cyntaf Indo-Tsieina ac ymladdwyd rhwng Gogledd Fietnam, gyda chefnogaeth ei chynghreiriaid comiwnyddol, a llywodraeth De Fietnam, gyda chefnogaeth yr Unol Daleithiau a gwledydd gwrth-gomiwnyddol eraill.^[6] Ymladdodd y Fiet Cong, ffrynt cyffredin comiwnyddol yn Ne Fietnam nad oedd yn meddu ar lawer o arfau, ryfel herwfilwrol yn erbyn lluoedd gwrth-gomiwnyddol yn yr ardal. Bu Byddin Pobl Fietnam, byddin y Gogledd, yn ymladd rhyfel mwy confensiynol, weithiau gan ddanfon niferoedd mawr i frwydro. Dibynnodd lluoedd Americanaidd a De Fietnam ar ragoriaeth awyrennol a grym tanio trwm er mwyn cynnal ymgyrchoedd chwilio a dinistrio, gyda milwyr ar y tir, magnelau, a chyrchoedd awyr.

O safbwynt y llywodraeth Americanaidd roedd ei rôl yn y gwrthdaro yn fodd atal o De Fietnam rhag cwympo i gomiwnyddiaeth, ac felly'n rhan o strategaeth ehangach yr Unol Daleithiau o gyfyngu lledaeniad Comiwnyddiaeth. Yn ôl llywodraeth Gogledd Fietnam roedd y rhyfel yn un drefedigaethol, a ymladdwyd yn gyntaf gan Ffrainc, gyda chefnogaeth yr Unol Daleithiau, ac yna yn erbyn De Fietnam, a gafodd ei gweld yn wladwriaeth byped Americanaidd.^[7] Cyrhaeddodd cynghorwyr milwrol Americanaidd ar gychwyn 1950, a dwysaodd ymyrraeth yr Unol Daleithiau yn gynnar yn y 1960au; treblodd niferoedd y lluoedd Americanaidd ym 1961 ac eto ym 1962.^[8] Defnyddiwyd lluoedd ymladd gan yr Americanwyr o 1965 ymlaen. Ymledodd ymgyrchoedd milwrol dros ororau, a chafodd Laos a Chambodia eu bomio'n drwm. Bu ymyrraeth yr Unol Daleithiau ar ei hanterth ym 1968, adeg Ymosodiad Tet. Wedi hyn, enciliodd lluoedd Americanaidd o dir yr ardal fel rhan o bolisi a elwir yn Fietnameiddio. Er i holl ochrau'r gwrthdaro arwyddo Cytundeb Heddwch Paris yn Ionawr 1973, parhaodd yr ymladd.

Daeth rhan filwrol yr Unol Daleithiau yn y rhyfel i ben ar 15 Awst 1973 o ganlyniad i Welliant Case–Church a basiwyd gan Gyngres y wlad.^[9] Nododd cipio Saigon gan fyddin Gogledd Fietnam ddiwedd y rhyfel ym mis Ebrill 1975. Adunodd Gogledd a De Fietnam y flwyddyn wedyn. Bu nifer fawr o golledigion, ac mae amcangyfrifon o nifer y milwyr a sifiliaid Fietnamaidd a fu farw yn amrywio o lai nag un miliwn^[10] i fwy na thair miliwn.^[11] Bu farw tua 200,000–300,000 o Gambodiaid,^[12][13][14] 20,000–200,000 o Laosiaid,^{[15][16][17][18][19][20]} a 58,220 o luoedd Americanaidd hefyd.

Gwall cyfeirio: Mae tagiau <ref> yn bodoli am grŵp o'r enw "A", ond ni ellir canfod y tag <references group="A"/>

1. ↑ "Official news source use of the name". Vietnamnews.vnagency.com.vn. 29 October 2009. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2011-04-29. Cyrchwyd 28 April 2010.
2. ↑ DoD 1998
3. ↑ Lawrence 2009, t. 20
4. ↑ James Olson and Randy Roberts, Where the Domino Fell: America and Vietnam, 1945–1990, p. 67 (New York: St. Martin's Press, 1991).
5. ↑ Origins of the Insurgency in South Vietnam, 1954–1960 Archifwyd 2017-10-19 yn y Peiriant Wayback., The Pentagon Papers (Gravel Edition), Volume 1, Chapter 5, (Boston: Beacon Press, 1971), Section 3, pp. 314–346; International Relations Department, Mount Holyoke College.
6. ↑ "Vietnam War". Encyclopædia Britannica. Cyrchwyd 5 March 2008. Meanwhile, the United States, its military demoralized and its civilian electorate deeply divided, began a process of coming to terms with defeat in its longest and most controversial war
7. ↑ "Learn about the Vietnam War". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2011-10-30. Cyrchwyd 2011-10-26.
8. ↑ Vietnam War Statistics and Facts 1 Archifwyd 2009-10-06 yn y Peiriant Wayback., 25th Aviation Batallion website.
9. ↑ Kolko, Gabriel Anatomy of War, pp. 457, 461 ff., ISBN 1-898876-67-3.
10. ↑ Charles Hirschman et al., “Vietnamese Casualties During the American War: A New Estimate,” Population and Development Review, December 1995.
11. ↑ Associated Press, April 3, 1995, "Vietnam Says 1.1 Million Died Fighting For North."
12. ↑ Heuveline, Patrick (2001). "The Demographic Analysis of Mortality in Cambodia." In Forced Migration and Mortality, eds. Holly E. Reed and Charles B. Keely. Washington, D.C.: National Academy Press.
13. ↑ Marek Sliwinski, Le Génocide Khmer Rouge: Une Analyse Démographique (L’Harmattan, 1995).
14. ↑ Banister, Judith, and Paige Johnson (1993). "After the Nightmare: The Population of Cambodia." In Genocide and Democracy in Cambodia: The Khmer Rouge, the United Nations and the International Community, ed. Ben Kiernan. New Haven, Conn.: Yale University Southeast Asia Studies.
15. ↑ Warner, Roger, Shooting at the Moon, (1996), pp366, estimates 30,000 Hmong.
16. ↑ Obermeyer, "Fifty years of violent war deaths from Vietnam to Bosnia", British Medical Journal, 2008, estimates 60,000 total.
17. ↑ T. Lomperis, From People's War to People's Rule, (1996), estimates 35,000 total.
18. ↑ Small, Melvin & Joel David Singer, Resort to Arms: International and Civil Wars 1816-1980, (1982), estimates 20,000 total.
19. ↑ Taylor, Charles Lewis, The World Handbook of Political and Social Indicators, estimates 20,000 total.
20. ↑ Stuart-Fox, Martin, A History of Laos, estimates 200,000 by 1973.