Syria

Syria

[[File:Coat of arms of Syria (1980–2024).svg, Coat of arms of the Federation of Arab Republics (1972–1977).svg, Coat of arms of Syria (1963–1972).svg, Coat of arms of the United Arab Republic (1958–1971).svg, Coat of arms of Syria (1945–1958).svg, Coat of arms of Syria (1961–1963).svg, Emblem of Syria.svg|100px|upright=1]]
Gweriniaeth Syria ٱلْجُمْهُورِيَّةُ ٱلْعَرَبِيَّة ٱلْسُوْرِيَّة (Arabeg) Ynganiad: al-Jumhūriyya al-ʿArabiyya al-Sūriya
Math	gwlad, gwladwriaeth sofran, un o wledydd môr y canoldir
Prifddinas	Damascus
Poblogaeth	23,865,423
Sefydlwyd	14 Mai 1930 (Gweriniaeth) 24 Hydref 1945 (Annibyniaeth de jure)
Anthem	Humat ad-Diyar
Cylchfa amser	UTC+03:00, Asia/Damascus
Iaith/Ieithoedd   swyddogol	Arabeg
Daearyddiaeth
Rhan o'r canlynol	Y Dwyrain Canol, De-orllewin Asia
Arwynebedd	185,180 ±1 km²
Gerllaw	Y Môr Canoldir
Yn ffinio gyda	Twrci, Israel, Irac, Gwlad Iorddonen, Libanus
Cyfesurynnau	35.21667°N 38.58333°E
Gwleidyddiaeth
Corff gweithredol	Llywodraeth Syria
Corff deddfwriaethol	Cynulliad Pobl Syria
Swydd pennaeth   y wladwriaeth	Arlywydd Syria
Swydd pennaeth   y Llywodraeth	Prif Weinidog Syria
Arian	Punt Syria
Cyfartaledd plant	2.95
Mynegai Datblygiad Dynol	0.577
Ffeiliau perthnasol ar Comin
[golygwch ar Wicidata]

Gwlad yng ngorllewin Asia, yn y Dwyrain Canol a'r Lefant yw Gweriniaeth Arabaidd Syria neu Syria (Arabeg: الجمهورية العربية السورية‎). Y gwledydd cyfagos yw Libanus i'r gorllewin, Israel i'r de-orllewin, Gwlad Iorddonen i'r de, Irac i'r dwyrain a Thwrci i'r gogledd. Fodd bynnag, mae'r anghydfod am union leoliad y ffin rhwng Syria ac Israel ac am Ucheldiroedd Golan heb ei ddatrys. Yn y gorllewin mae gan y wlad arfordir ar y Môr Canoldir. Y brifddinas yw Damascus, sy'n un o'r dinasoedd hynaf yn y byd.^[1]

Roedd yr enw "Syria" yn cyfeirio'n hanesyddol at ranbarth ehangach a oedd, yn fras, yn gyfystyr â'r Lefant ac a elwir yn Arabeg fel Ash-Sham.^[2] Yn ddaearyddol, mae'r wladwriaeth fodern yn cynnwys nifer o deyrnasoedd ac ymerodraethau hynafol, gan gynnwys gwareiddiad Eblan yn y 3ydd mileniwm CC.^[3][4] Mae Damascus ac Aleppo yn ddinasoedd o arwyddocâd diwylliannol mawr. Damascus oedd cartref Califfiaeth Umayyad a phrifddinas daleithiol Swltaniaeth Mamluk yn yr Aifft.^[5] Sefydlwyd gwladwriaeth fodern Syria yng nghanol yr 20g ar ôl canrifoedd o reolaeth yr Otomaniaid, fel Mandad Ffrengig. Enillodd annibyniaeth de jure fel gweriniaeth seneddol yn 1945 pan ddaeth Gweriniaeth Gyntaf Syria yn un o sylfaenwyr y Cenhedloedd Unedig, gweithred a ddaeth â Mandad Ffrainc i ben yn gyfreithiol. Aethmilwyr Ffrainc adref yn Ebrill 1946, gan roi annibyniaeth de facto i'r genedl.

Ers Gwanwyn Arabaidd 2011, mae Syria wedi bod mewn rhyfel cartref amlochrog gyda sawl gwlad yn cymryd rhan, gan arwain at argyfwng ffoaduriaid lle dadleoliwyd mwy na 6 miliwn o bobl o'r wlad. Ymyrrodd sawl gwlad ar ran gwahanol garfanau a oedd yn gwrthwynebu Islamiaeth. Yn hwyr yn 2024 cafwyd sawl ymosodiad (wedi eu harianu gan UDA a gwledydd y Gorllewin) at gipio Damascus a syrthiodd cyfundrefn Assad dros nos.^[6]

1. ↑ Gwefan Saesneg Neolithic Tell Ramad in the Damascus Basin of Syria. Adalwyd 01-02-2010.
2. ↑ Adam (781). "Translation of the Nestorian Inscription". Stele to the Propagation in China of the Jingjiao of Daqin. Cyrchwyd 2 March 2023.
3. ↑ Rollinger, Robert (2006). "The terms "Assyria" and "Syria" again". Journal of Near Eastern Studies 65 (4): 284–287. doi:10.1086/511103. ISSN 0022-2968.
4. ↑ Frye, R. N. (1992). "Assyria and Syria: Synonyms". Journal of Near Eastern Studies 51 (4): 281–285. doi:10.1086/373570.
5. ↑ Rollinger, Robert (1 October 2006). "The Terms "Assyria" and "Syria" Again". Journal of Near Eastern Studies 65 (4): 283–287. doi:10.1086/511103. ISSN 0022-2968. https://www.journals.uchicago.edu/doi/10.1086/511103. Adalwyd 19 January 2023.
6. ↑ Al-Khalidi, Suleiman; Azhari, Timour (8 December 2024). "Syrian rebels topple Assad, transforming Middle East". Reuters.