Y Gwrthryfel Arabaidd

Y Gwrthryfel Arabaidd
Rhan o ymgyrchoedd Arabia yn theatr y Dwyrain Canol yn ystod y Rhyfel Byd Cyntaf.
T. E. Lawrence wedi Brwydr Aqaba.
Dyddiad Mehefin 1916 – mis Hydref 1918 Lleoliad Sawdi Arabia, Gwlad Iorddonen, Palesteina, Irac, Syria, Libanus Canlyniad Cytundeb Sèvres Newidiadau tiriogaethol Rhannu Ymerodraeth yr Otomaniaid
Cydryfelwyr
Teyrnas Hejaz Teyrnas Nejd Al Rashid Y Deyrnas Unedig	Ymerodraeth yr Otomaniaid
Arweinwyr
Faisal Ibn Saud Abdul Aziz Rashid Edmund Allenby T. E. Lawrence	Djemal Pasha Fahreddin Pasha Muhiddin Pasha
Nerth
30,000 (Mehefin 1916)[1]	23,000[1]

Gwrthryfel a gychwynwyd gan y Sharif Hussein bin Ali oedd y Gwrthryfel Arabaidd (1916–1918) (Arabeg: الثورة العربية Al-Thawra al-`Arabiyya; Tyrceg: Arap İsyanı) gyda'r nod o ennill annibyniaeth i'r Arabiaid oddi wrth Ymerodraeth yr Otomaniaid a chreu un wladwriaeth Arabaidd unedig i ymestyn o Aleppo yn Syria i Aden yn Iemen. Roedd yn rhan o'r Rhyfel Byd Cyntaf yn y Dwyrain Canol.

Arweiniwyd y gwrthryfel gan feibion y Sharif, yr Emiriaid Ali, Faisal, Abdullah a Zeid, gyda chymorth rhai swyddogion Prydeinig a Ffrengig. Ym Mehefin 1917 cipiodd yr Arabiaid borthladd Aqaba ar y Môr Coch, a symudasant yn raddol i'r gogledd. Targedodd yr Arabiaid Reilffordd Hejaz gan dorri cyflenwadau bwyd a dillad i'r Otomaniaid (neu'r Tyrciaid) ym Medina, ac roedd hyn o gymorth i ymgyrch y Cynghreiriaid yn Sinai a Phalesteina. Cwympodd Damascus ym mis Hydref 1918.

Creda'r Arabiaid fod ganddynt air Prydain: y byddai gwladwriaeth Arabaidd unedig yn cael ei ffurfio ar ôl cwymp Ymerodraeth yr Otomaniaid yn ôl Llythyron McMahon–Hussein, ond wedi diwedd y Rhyfel Byd Cyntaf cawsant eu dadrithio'n llwyr gan Gytundeb Sykes–Picot, a oedd yn rhannu'r Dwyrain Canol rhwng Prydain a Ffrainc, drwy Ddatganiad Balfour a oedd yn addo gwlad i'r Iddewon ym Mhalesteina.

1. ↑ ^{1.0 1.1} David Murphy, (lluniau gan Peter Dennis), The Arab Revolt 1916-18: Lawrence Sets Arabia Ablaze, Osprey Publishing, 2008, p. 26.