Ekstersunsistema planedo

En astronomio, ekstersunsistema planedo, ekstersuna planedo, eksterplanedo aŭ ekzoplanedo, estas planedo kiu rotacias ĉirkaŭ stelo alia ol Suno, kaj kiu ne apartenas al la Sunsistemo.

Ekzistas miliardoj de steloj en nia galaksio kaj signifa elcento el ili ŝajnas havi planedojn orbitantajn ĉirkaŭ ili. Ankaŭ ekzistas planedoj orbitantaj ĉirkaŭ brunaj nanoj kaj planedoj ŝvebantaj en la vakuo ĉirkaŭ neniu stelo. Ĝis nun oni trovis pli ol 442 ekstersunsistemajn planedojn.^[1] La plejmulto el la ekstersunsistemaj planedoj estis eltrovitaj laŭ nerektaj metodoj anstataŭ rekta bildigo. ^[1] La plejmulto el ili estas grandmasaj gasgigantoj similaj al Jupitero, sed tio ŝuldiĝas al la limigo de la nuna teknologio por trovi malgrandajn ekstersunsistemajn planedojn. Iuj relative malgrandaj planedoj, nur kelkoble pli masaj ol la Tero, estas nun malkovritaj, kaj studoj sugestas ke planedoj kun grando simila al tiu de la Tero estos malkovritaj baldaŭ, kaj ĝia nombro povas eĉ preterpasi al gasgigantoj.^[2]

Oni komencis studi la eblecon de la ekzisto de la eksterunsistemaj lanedoj meze de la 19-a jarcento. Multaj astronomoj supozis ke tiaj planedoj ekzistas, sed ili ne kapablis scii kiel oftaj aŭ kiom similaj al la Tero ili estas kompare al la planedoj de nia sunsistemo. La unua konfirmita eksterunsistema planedo detektita per la metodo radiala rapido okazis dum 1995; temis pri gasgiganta planedo kiu rotacias ĉirkaŭ sia stelo, 51 Pegasi, post 4 tagoj. La kvanto de malkovroj pligrandiĝas jaron post jaro.^[1] Oni taksas ke almenaŭ 10% de la sun-similaj steloj havas planedojn, kaj la vera proporcio povas esti multe pli granda.^[3] La malkovro de eksterunsistemaj planedoj vigligis la demandon ĉu ili povus teni eksterteran vivon.^[4]

Nuntempe, Gliese 581 d, la kvara planedo de la ruĝa nano Gliese 581 (proksimume 20 lumjarojn for de la Tero), ŝajnas esti la plej ter-simila planedo kiu orbitas ĉirkaŭ sia stelo ene de la enloĝebla zono. Kvankam la unuaj observoj sugestis ke Gliese 581 d lokiĝis ekster la enloĝebla zono, aldonaj observoj lokis ĝin ene.^[5]

1. ↑ ^{1,0 1,1 1,2} J. Schneider (2010). Interactive Extra-solar Planets Catalog. The Extrasolar Planets Encyclopedia. Alirita 2010-04-03.
2. ↑ Rock planets outnumber gas giants. Virgin Media (2008-05-28). Alirita 2000-12-06.
3. ↑ G. Marcy et al. (2005). “Observed Properties of Exoplanets: Masses, Orbits and Metallicities”, Progress of Theoretical Physics Supplement 158, p. 24–42. doi:10.1143/PTPS.158.24.  Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2008-10-02. Alirita 2022-10-14.
4. ↑ Terrestrial Planet Finder science goals: Detecting signs of life. Terrestrial Planet Finder. JPL/NASA. Arkivita el la originalo je 2011-11-17. Alirita 2006-07-21. Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2011-11-17. Alirita 2010-04-17.
5. ↑ M. Mayor et al. (2009). “The HARPS search for southern extra-solar planets: XVIII. An Earth-mass planet in the GJ 581 planetary system”, Astronomy and Astrophysics 507, p. 487–494. doi:10.1051/0004-6361/200912172. arXiv:0906.2780.