Familio

Ĉi tiu artikolo temas pri grupo de parencoj. Por aliaj signifoj de "familio", vidu familio (apartigilo).

Familio
socia organiziĝo
socia grupo • grupo de homoj • kindred • institucio • aganto
Partoj viro, virino, children (en) kaj family member (en) vd
v • d • r

La vorto familio devenas de la latina familia (= familio, parencaro, tutaĵo de enloĝantaj homoj, inkluzive servistoj, en la sama domo), siavice el famulus (= servisto), enkadre de specife latina radiko. Semantike do familio evoluis el pli vasta signifo, formata per gepatroj kaj gefiloj, kune kun la servistoj vivantaj en la sama loĝejo, aŭ almenaŭ subordigataj al la familia ĉefo. Tiu vasta senco supozas iom da homogeneco kaj kelkajn rilatojn de origino.

Striktasignife la familio estas la vivokomunumo de geedza paro kaj ties filoj (kernofamilio). En pli vasta senco ĝi ampleksas ankaŭ komunumon el pluraj kernofamilioj kiuj vivas kun komuna mastrumo. Ĉiukaze temas pri personaro ligita per samsangeco (komuna praularo, eĉ per agnoskita fileco: adoptado), alproksimiĝon (edzeco) aŭ kunloĝado.

Membroj de tuja familio povas inkludi edz(in)on, patr(in)on, frat(in)on, kaj fil(in)on. Membroj de etenda familio povas inkludi geavojn, geonklojn, gekuzojn, genevojn kaj genepojn, krom bofilojn. En plej socitipoj la familio estas la ĉefa institucio por sociigo de infanoj. Kiel baza unuo por zorgi kaj eduki gefilojn, antropologoj ĝenerale klasigas familiajn organizadojn kiel patrina familio (nome patrino kaj ŝiaj gefiloj); para (edzo, edzino, kaj iliaj gefiloj; nomita ankaŭ nuklea familio); avunkula (ekzemple frato, lia fratino, kaj ŝiaj gefiloj); aŭ etenda familio en kiuj gepatroj kaj gefiloj kunloĝas kun aliaj membroj de la familio de unu gepatro. Kiel unuo de sociigo, la familio estas celo de analizoj por antropologoj kaj familisociologoj.

Seksumadon kun samfamiliano oni nomas incesto, kio estas konsiderata tabuo. Tio ege komplikigus la familiajn rilatojn: se patro seksumas kun filino ekzemple, ŝia filo estus samtempe ŝia filo kaj ŝia nepo ktp. El biologia vidpunkto la renovigo de sango necesas por la bonfarto de la individuoj; tiel ne nur incesto, sed ankaŭ ripetita endogamio povas malbonigi la sanon kaj bonfarton de la membroj.

La termino "Familio" estas uzata metafore ankaŭ por krei pli inkludajn kategoriojn kiaj komunumo, nacio, tutmonda vilaĝo kaj homaro, eĉ biologia grupigo de vivuloj kiu arigas genrojn ktp.

Genealogio estas fako kiu celas skizi la familiajn stirpojn tra historio. La genealogia arbo estas skemo kiu intencas montri la diversajn familianojn laŭlonge de generacioj. Tio estas antikva sistemo kiu jam aperas en la Biblio, kiu klopodas montri la pravecon de la elektita popolo el Adamo kaj Eva, tra la diversj grandaj prapatroj, nome Noa, Abrahamo ktp. Por la kristanoj, tio ripetiĝas por montri la elektitan diecon de Jesukristo. Historie en diversaj epokoj, regoj, imperioj ktp la genealogia arbo (aŭ almenaŭ la hereda linio) estis grava ilo por pravigi la heredecon de la povo, kaj partikulare por ricevi, dispartigi, arigi la heredajn posedaĵojn aŭ regopostenojn, ekzemple en feŭdismo.

Familio estas ankaŭ grava ekonomika unuo studita en familia ekonomiko, historie por la familia agrikulturo, poste ankaŭ en negocoj kaj artmetioj de la fruepoko de burĝaro en la Mezepoko, poste en la grandaj kapitalismaj familioj (Mediĉoj, Rothschild).