Kritikismo (filozofio)

Kritikismo estas filozofia fluo kiu sin proponas studi kaj juĝi problemojn pri la filozofia scio ilin dispartigante laŭelementaj problemoj, por provi ilin solvi.^[1] Ĝi tiel mallarĝigas la esplorkampon de la filozofio, sed opinias samtempe akiri pli altan certecon pri la verkonformeco de la asertoj kiuj estas faritaj en sia eno.
La metodo ĉi-kaze utiligita por kritiki aŭ analizi la racion pere de la racio mem, por ke estu malkovritaj la limoj kaj oni povu juĝi pravigitaj aŭ nepravigitaj iuj el la principoj kiujn ĝi kutimas afirmi, estas ĝuste la kritikismo. Kritikismo, fakte, estis difinita ankaŭ filozofio de la limo, ĉar ĝi emas limigi aŭ ĉirkaŭlimigi la eblojn de la homa scio, spite ke ĝi sukcesas nur albordiĝi al sciformoj pli certaj. Kritikismo, lastcele, estas analizo pri la homa racio, kiu fariĝas samtempe juĝisto kaj akuzito en la provo malkovri kion ĝi reale sukcesas scii kaj aserti kun certeco.^[2]

La plej fama filozofa elstarulo de tiu filozofia fluo estas la germana Immanuel Kant, kiu uzis la metaforon de kolombo por ilustri kiel, laŭ lia vidpunkto, la limoj altruditaj al la intelekto estas reale konstituantoj de la eblon mem moviĝi kaj scii: “La leĝera kolombo, dum en la libera flugo fendas la aeron kiu ĝin malalcelas, povus imagi ke al si sukcesus plirapide flugi en senaera spaco. Tiel Platono forlasis la sensan mondon ĉar ĝi metas tro malvastajn limojn al la intelekto; kaj sin lanĉis sur la flugiloj de la ideoj, tra la vakua spaco de la pura intelekto...”. (Kritiko de Pura Racio)

1. ↑ La etimologio, fakte, devenas el la greka verbokrino, kiu signifas «dispartigi, analizi, juĝi».
2. ↑ Andrea Gentile, Ai confini della ragione. La nozione di «limite» nella filosofia trascendentale di Kant, Edizioni Studium, Roma 2003 ISBN 8838239290.