Libera penso (filozofio)

Ĉi tiu artikolo bezonas poluradon, ĉar enhavas 1) multaj ligiloj al eksteraj maŝinaj tradukiloj, kiuj prefere estu anstataŭigitaj per ruĝaj ligiloj aŭ ŝablono, kiu montras surogatan paĝon per Vikidatumoj; 2) tro multajn ne ĉiam relevantajn ekterajn ligilojn.. La priskribo de la problemo troviĝas ĉi tie. Bonvolu ŝanĝi la enhavon por plibonigi la artikolon.

Libera penso estas filozofia koncepto laŭ kiu ĉiu persono devas starigi pozicion koncerne veron laŭ logiko, eksperimento, persona sperto kaj impresionismo, sen esti bazita sur mondkoncepto de aparta aŭtoritato, tradicio aŭ religia dogmo, malakceptante fidon.

La kogna apliko de libera penso nomiĝas "libera pensado" kaj ĝia plenumanto nomiĝas "libera pensulo". Liberpensado estas doktrino, deveninta el Anglio ekde la 17-a jarcento, por priskribi la liberan praktikon, kiu tiam disvolviĝis al religiaj tradicioj kaj la kristana dogmo. La liberpensado volas por sia celo ricevi objektivajn rezultojn per senantaŭjuĝa esplorado de la naturo, de la materio, de la historio de la homaro, kaj precipe de la sociologia historio. Tial ĝi preteras la malhelpojn al la libera pensado, evoluiĝintajn dum la jarcentoj, superstiĉon, religion, ŝovinismon kaj naciecon.

La termino ofte asociiĝas kun kritiko de religio, herezo, agnostikismo kaj ateismo. La radikoj de la principo de libera pensado kuŝas jam en la antikva epoko, kiam kritika pensado kontraŭ religio, la establo kaj normoj, floris en la helena epoko. Tio estis parte danke al la doktrino de Sokrato, kiu vivis kelkajn jardekojn antaŭe. Multaj ankaŭ atribuas influon de la protestanta reformacio, la renesanco kaj la klerismo al la libera pensado en la okcidento.

La jaro 1600 estas konsiderata de multaj kiel mejloŝtono en la historio de libera penso pro la ekzekuto de Giordano Bruno, dominikana monaĥo, astronomo, sciencisto kaj itala filozofo ekzekutita pro kontraŭdiro inter astronomia teorio kaj la dogmo de la katolika eklezio. La liberpensadon antaŭenigis en Eŭropo edukitaj filozofoj kiel John Locke kaj Voltaire.

En Usono fine de la 19a kaj frua 20a jarcentoj disvolviĝis socia movado samnoma (Freethought, Liberpensa) kun anarkiismaj trajtoj, pledante kritikon de la religia establo kaj igante la individuon libera politike kaj spirite. Ĝiaj ideoj estis subtenataj de filozofaj periodaĵoj kiel Liberty kaj de diversaj anarki-individuismaj pensuloj.